ΚΥΡΙΑΚΗ Η΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ. ΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΦΟΥ

 ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΠΑΥΛΟΥ ΚΑΙ ΒΑΡΝΑΒΑ

ΚΥΡΙΑΚΗ Η΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

(3 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2014)

Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ

Ἀ­δελ­φοί, πα­ρα­κα­λῶ ὑ­μᾶς, δι­ὰ τοῦ ὀ­νό­μα­τος τοῦ Κυ­ρί­ου ἡ­μῶν Ἰ­η­σοῦ Χρι­στοῦ, ἵ­να τὸ αὐ­τὸ λέ­γη­τε πάν­τες, καὶ μὴ ᾖ ἐν ὑ­μῖν σχί­σμα­τα, ἦ­τε δὲ κα­τηρ­τι­σμέ­νοι ἐν τῷ αὐ­τῷ νο­ῒ καὶ ἐν τῇ αὐ­τῇ γνώ­μῃ. ἐ­δη­λώ­θη γάρ μοι πε­ρὶ ὑ­μῶν, ἀ­δελ­φοί μου, ὑ­πὸ τῶν Χλό­ης ὅ­τι ἔ­ρι­δες ἐν ὑ­μῖν εἰ­σι. λέ­γω δὲ τοῦ­το, ὅ­τι ἕ­κα­στος ὑ­μῶν λέ­γει· ἐ­γὼ μέν εἰ­μι Πα­ύ­λου, ἐ­γὼ δὲ Ἀ­πολ­λώ, ἐ­γὼ δὲ Κη­φᾶ, ἐ­γὼ δὲ Χρι­στοῦ. με­μέ­ρι­σται ὁ Χρι­στός; μὴ Παῦ­λος ἐ­σταυ­ρώ­θη ὑ­πὲρ ὑ­μῶν; ἢ εἰς τὸ ὄ­νο­μα Πα­ύ­λου ἐ­βα­πτί­σθη­τε; εὐ­χα­ρι­στῶ τῷ Θε­ῷ ὅ­τι οὐ­δέ­να ὑ­μῶν ἐ­βά­πτι­σα εἰ μὴ Κρί­σπον καὶ Γάϊον, ἵ­να μή τις εἴ­πῃ ὅ­τι εἰς τὸ ἐ­μὸν ὄ­νο­μα ἐ­βά­πτι­σα. ἐ­βά­πτι­σα δὲ καὶ τὸν Στε­φα­νᾶ οἶ­κον· λοι­πὸν οὐκ οἶ­δα εἴ τι­να ἄλ­λον ἐ­βά­πτι­σα. οὐ γὰρ ἀ­πέ­στει­λέ με Χρι­στὸς βα­πτί­ζειν, ἀλ­λ' εὐ­αγ­γε­λί­ζε­σθαι, οὐκ ἐν σο­φί­ᾳ λό­γου, ἵ­να μὴ κε­νω­θῇ ὁ σταυ­ρὸς τοῦ Χρι­στοῦ.                                                             

   (Α΄ Κορ. α΄[1] 10 – 17)

ΣΚΕΨΕΙΣ – ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ – ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

1. ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ ΚΟΜΜΑΤΑ

Ποιά ἦταν ἡ αἰτία νὰ ὑπάρχουν στὴν Ἐκκλησία τῆς Κορίνθου «ἔριδες» καὶ «σχίσματα» – φιλονικίες δηλαδὴ καὶ κόμματα – γιά τὰ ὁποῖα κάνει λόγο ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὸ σημερινὸ ἀνάγνωσμα; Δὲν ἦταν κάποιο ζήτημα πίστεως, ποὺ δημιούργησε αὐτὴ τὴν ἀναστάτωση, ἀλλά οἱ προσωπικὲς προτιμήσεις τῶν πιστῶν σὲ κάποιον ἀπό τούς κήρυκες τοῦ Εὐαγγελίου, πού ἐθαύμαζαν.

Ἔτσι ἔφτασαν στὸ θλιβερὸ κατάντημα νά μαλώνουν μεταξύ τους καὶ νὰ διχάζονται. – Ἐγώ εἶμαι τοῦ Παύλου. – Ἐγώ εἶμαι τοῦ Ἀπολλώ. – Ἐγώ εἶμαι τοῦ Κηφᾶ (τοῦ Πέτρου δηλαδή). – Ἐγώ εἶμαι τοῦ Χριστοῦ! Αὐτές ἦσαν οἱ ἐκφράσεις, πού σάν ξίφη χρησιμοποιοῦσαν στὶς φιλονικίες τους οἱ πιστοὶ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κορίνθου. Τὸ φαινόμενο βέβαια ἦταν θλιβερό, καὶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐπενέβη δραστικά, νὰ χτυπήσει τὸ κακὸ στὴ ρίζα του ἀμέσως. Ἐν τούτοις, στοὺς αἰῶνες ποὺ ἀκολούθησαν, ἡ μάστιγα αὐτὴ τῶν προσωπικῶν προτιμήσεων δὲν ἔπαυσε νά ταλαιπωρεῖ τὴν Ἐκκλησία. Μιὰ ματιὰ στὶς σελίδες τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας θὰ μᾶς γέμιζε μὲ μελαγχολία, καθὼς θὰ βλέπαμε τὰ ἀναρίθμητα σχίσματα, πού ὁ φανατισμὸς καὶ ἡ τυφλὴ προσκόλληση σὲ πρόσωπα δημιούργησε μέσα στὴν Ἐκκλησία.

Τὸ ἴδιο αὐτὸ κακὸ μὲ διάφορες μορφὲς ταλαιπωρεῖ δυστυχῶς καὶ σήμερα τὴν Ἐκκλησία. Πολλοὶ πιστοὶ ἀπό εὐγνωμοσύνη πρὸς κάποιον κήρυκα τῆς Ἐκκλησίας, ὁ ὁποῖος τοὺς βοήθησε πνευματικὰ ἢ τοὺς ὁδήγησε σέ μετάνοια, ἀφοσιώνονται στὸ πρόσωπό του ἀποκλειστικά καὶ δὲν θέλουν νὰ ἀκούσουν γιὰ κανένα ἄλλον. Πολὺ περισσότερο, ἄν αὐτὸς συμβαίνει νὰ εἶναι ὁ πνευματικός, στὸν ὁποῖο ἐξομολογοῦνται.  Ἄλλοι πάλι κάνουν τὸ ἴδιο λάθος, συνδεόμενοι μὲ ἕνα θρησκευτικὸ σύλλογο ἢ μὲ ἕνα μοναστήρι. Κλείνονται στὸ περιβάλλον αὐτὸ καὶ ὑποτιμοῦν ὅλους τοὺς ἄλλους.

Εἶναι πολὺ καλὸ τὸ νὰ συνδεόμαστε οἱ πιστοὶ μὲ κάποιο μοναστήρι, νὰ ἀνήκουμε σὲ ἕνα ἐκκλησιαστικὸ σύλλογο καὶ ὁπωσδήποτε νὰ κατευθυνόμαστε ἀπό κάποιον πνευματικό. Καλὸ καὶ σωτήριο. Ποιό εἶναι τὸ κακό; Τὸ κακὸ εἶναι, ὅταν μπαίνει στὴ μέση τὸ Ἐγώ καί ἡ συνακόλουθη περιφρόνηση τῶν ἄλλων. – Ἐγώ εἶμαι τοῦ πάτερ τάδε. – Ἐγώ τοῦ τάδε συλλόγου. – Ἐγώ συνδέομαι μὲ τὸν τάδε γέροντα ἀσκητή. – Ἐγώ εἶμαι τῆς Ἐκκλησίας, λένε οἱ πιο ὑπερήφανοι, σάν τοὺς Κορινθίους ποὺ ἔλεγαν: – Ἐγώ εἶμαι τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ λοιπὸν εἶναι τὸ κακό: Ἡ ἀποκλειστικὴ καὶ ἐγωιστικὴ προσκόλληση, ποὺ κομματιάζει καὶ ὁμαδοποιεῖ, δίκην πολιτικῶν κομμάτων ἢ ποδοσφαιρικῶν ὁμάδων, τὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Καί αὐτὸ εἶναι ἀπόλυτη ἀνάγκη οἱ πιστοὶ μὲ κάθε θυσία νὰ τὸ ἀποφεύγουμε.

2. Η ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

Καταδικάζοντας τὸ φαινόμενο αὐτὸ τῆς διαιρέσεως τῶν Χριστιανῶν ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὑποδεικνύει μὲ πολὺ ἔντονα λόγια τὸ χρέος τῆς ἑνότητας. Σᾶς παρακαλῶ, λέγει, νὰ ὁμολογεῖτε ὅλοι τὴν ἴδια πίστη καί νά μή ὑπάρχουν σχίσματα μεταξύ σας, ἀλλά νὰ εἶστε ἁρμονικὰ ἑνωμένοι μὲ μία σκέψη καὶ μία γνώμη. Μὴ προσκολλᾶσθε σέ ἀνθρώπους. «Μεμέρισται ὁ Χριστός; μὴ Παῦλος ἐσταυρώθη ὑπὲρ ὑμῶν; ἢ εἰς τὸ ὄνομα Παύλου ἐβαπτίσθητε;» Κομματιάστηκε λοιπὸν ὁ Χριστός; Ἢ μήπως ἐγώ ὁ Παῦλος σταυρώθηκα γιὰ τὴ σωτηρία σας; Ἤ μήπως βαπτισθήκατε στὸ ὄνομα τοῦ Παύλου;

Συγκλονιστικὰ τὰ λόγια τοῦ Ἀποστόλου. Ὁ Χριστὸς μας εἶναι Ἕνας καί ἀδιαίρετος. Δὲν εἶναι κομματιασμένος. Ἐκεῖνος λοιπὸν εἶναι τὸ κέντρο. Ὁ Χριστὸς μας εἶναι τὸ Πρόσωπο, στὸ ὁποῖο ὀφείλουμε νὰ εἴμαστε προσκολλημένοι, ἀφοῦ Αὐτὸς σταυρώθηκε γιὰ τὴ σωτηρία μας. Ἐφόσον λοιπὸν στὸν ἴδιο Χριστὸ πιστεύουμε, τὸν ἴδιο Χριστὸ ἀγαπᾶμε, στὸ ὄνομά Του βαπτιστήκαμε, ὀφείλουμε νά εἴμαστε ἐνωμένοι «ἐν τῷ αὐτῷ νοΐ καὶ ἐν τῇ αὐτῇ γνώμῃ». Νὰ ἀποτελοῦμε ὅλοι μέλη τοῦ ἰδίου σώματος, τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία εἶναι τὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ.

Μέσα σ' ἕνα κόσμο διχασμοῦ, διαίρεσης καί ἀπομόνωσης ἡ ἁγία Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ μας εἶναι κέντρο ἑνότητας καί ἀγάπης. Ὡστόσο ἡ ἀναντίρρητη αὐτὴ θεολογικὴ ἀλήθεια ὀφείλει νὰ ἐπιβεβαιώνεται καθημερινὰ στὴν πράξη ἀπό τὰ μέλη της. Ἄπό τούς Ἐπισκόπους της πρωτίστως, πού – περισσότερο αὐτοὶ – ἔχουν καθῆκον ἱερὸ νὰ ὑπερβαίνουν τὶς ἀνθρώπινες ἀδυναμίες καὶ νὰ ἀποτελοῦν ἕνα σῶμα, μία ἑνότητα θαυμαστὴ καὶ ἀξιοζήλευτη. Τὸ ἴδιο καὶ ἀπό τούς ἱερεῖς, καὶ ἀπό ἐμᾶς τοὺς πιστοὺς ἐπίσης, πού ὀφείλουμε νὰ ξεπερνᾶμε τὶς προσωπικὲς μας προτιμήσεις καὶ νὰ ἀνοίγουμε τὸν ὁρίζοντα τῆς ψυχῆς μας, γιά νά γίνεται ἕνα μὲ τὸν ὁρίζοντα τῆς Ἐκκλησίας. Ἕνα ὁρίζοντα ποὺ δὲν ἔχει ὅρια, ἀφοῦ ἀγκαλιάζει ὅλους τοὺς ἀνθρώπους – ζῶντες καὶ τετελειωμένους – ὅπως ἀκριβῶς ἔπραξε καί δίδαξε ὁ Χριστός μας.

3. ΣΤΑΥΡΟΣ ΧΩΡΙΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

«Ἵνα μὴ κενωθῇ ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ». Ὁ Χριστὸς δὲν μοῦ ἀνέθεσε τό ἀποστολικὸ ἔργο γιὰ νὰ βαπτίζω, πρᾶγμα ποὺ μπορεῖ νὰ κάνει ὁ ὁποιοσδήποτε ἱερέας, ἀλλά γιὰ νὰ κηρύττω τὸ Εὐαγγέλιο. Καί νὰ τὸ κηρύττω ὄχι μὲ ἀνθρώπινη τέχνη καὶ ἐντυπωσιακὰ ἐπιχειρήματα, «ἵνα μὴ κενωθῇ ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ», νά μή ἀδειάσει ἀπό τὴ θεία του δύναμη τό κήρυγμα γιὰ τὴ σταυρικὴ θυσία τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὰ γράφει στὸ τέλος της σημερινῆς περικοπὴς ὁ ἀπόστολος Παῦλος.

Οἱ πολιτικοὶ στηρίζουν τὴ δύναμή τους στὰ ὡραῖα λόγια, στὶς μεγαλόστομες διακηρύξεις, στὶς ἐντυπωσιακὲς – ἀλλά ἀπατηλές – ὑποσχέσεις. Οἱ φιλόσοφοι χρησιμοποιοῦν ἀκατανόητες ἐκφράσεις, ἐπιχειροῦν σκοτεινὲς ἐμβαθύνσεις, προτείνουν δῆθεν τολμηρὲς θεωρίες. Ἡ δύναμη ὅμως τοῦ κηρύγματος τῆς Ἐκκλησίας δὲν βρίσκεται, μᾶς λέγει ὁ Ἀπόστολος, στὰ ὡραῖα λόγια ἢ τὰ φιλοσοφικὰ ἐπιχειρήματα, ἀλλά στὸ Σταυρὸ τοῦ Χριστοῦ, στὴ λυτρωτικὴ δύναμη τῆς σταυρικῆς Του θυσίας.

Ἂς τὸ κατανοήσουμε αὐτὸ καὶ ἐμεῖς οἱ πιστοὶ καὶ ἂς μὴ ἐντυπωσιαζόμαστε ἀπό τὰ δῆθεν βαθιὰ καί φιλοσοφημένα λόγια, ποὺ ὅμως στὴν οὐσία δὲν ἔχουν καμμιά ἐπίδραση στὴ ζωή μας, ἀλλά ἀπό τό ἀπλό καὶ ζωντανὸ κήρυγμα, ποὺ ἔχει κέντρο τὸν Ἐσταυρωμένο Κύριο. Νὰ ἀγαπᾶμε τὸ κήρυγμα τοῦ Σταυροῦ, πού μᾶς ἀλλάζει, μᾶς μεταμορφώνει καί μᾶς ὁδηγεῖ στὴν αἰώνια καὶ παμπόθητη Βασιλεία τοῦ Χριστοῦ μας.

(Δι­α­σκευ­ὴ ἀ­πὸ πα­λαι­ὸ τό­μο τοῦ Πε­ρι­ο­δι­κοῦ «Ο ΣΩ­ΤΗΡ»)

ΤΟ ΙΕΡΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, εἶ­δεν ὁ Ἰ­η­σοῦς πο­λὺν ὄ­χλον, καὶ ἐ­σπλαγ­χνί­σθη ἐ­π' αὐ­τοῖς καὶ ἐ­θε­ρά­πευ­σε τοὺς ἀρ­ρώ­στους αὐ­τῶν. ὀ­ψί­ας δὲ γε­νο­μέ­νης προ­σῆλ­θον αὐ­τῷ οἱ μα­θη­ταὶ αὐ­τοῦ λέ­γον­τες· Ἔ­ρη­μός ἐ­στιν ὁ τό­πος καὶ ἡ ὥ­ρα ἤ­δη πα­ρῆλ­θεν· ἀ­πό­λυ­σον τοὺς ὄ­χλους, ἵ­να ἀ­πελ­θόν­τες εἰς τὰς κώ­μας ἀ­γο­ρά­σω­σιν ἑ­αυ­τοῖς βρώ­μα­τα. ὁ δὲ Ἰ­η­σοῦς εἶ­πεν αὐ­τοῖς· Οὐ χρεί­αν ἔ­χου­σιν ἀ­πελ­θεῖν· δό­τε αὐ­τοῖς ὑ­μεῖς φα­γεῖν. οἱ δὲ λέ­γου­σιν αὐ­τῷ· Οὐκ ἔ­χο­μεν ὧ­δε εἰ μὴ πέν­τε ἄρ­τους καὶ δύ­ο ἰ­χθύ­ας. ὁ δὲ εἶ­πε· Φέρετέ μοι αὐ­το­ύς ὧ­δε. καὶ κε­λε­ύ­σας τοὺς ὄ­χλους ἀ­να­κλι­θῆ­ναι ἐ­πὶ τοὺς χόρ­τους, λα­βὼν τοὺς πέν­τε ἄρ­τους καὶ τοὺς δύ­ο ἰ­χθύ­ας, ἀ­να­βλέ­ψας εἰς τὸν οὐ­ρα­νὸν εὐ­λό­γη­σε, καὶ κλά­σας ἔ­δω­κε τοῖς μα­θη­ταῖς τοὺς ἄρ­τους οἱ δὲ μα­θη­ταὶ τοῖς ὄ­χλοις. καὶ ἔ­φα­γον πάν­τες καὶ ἐ­χορ­τά­σθη­σαν, καὶ ἦ­ραν τὸ πε­ρισ­σεῦ­ον τῶν κλα­σμά­των δώ­δε­κα κο­φί­νους πλή­ρεις. οἱ δὲ ἐ­σθί­ον­τες ἦ­σαν ἄν­δρες ὡ­σεὶ πεν­τα­κι­σχί­λι­οι χω­ρὶς γυ­ναι­κῶν καὶ παι­δί­ων. Καὶ εὐ­θέ­ως ἠ­νάγ­κα­σεν ὁ Ἰ­η­σοῦς τοὺς μα­θη­τὰς αὐ­τοῦ ἐμ­βῆ­ναι εἰς τὸ πλοῖ­ον καὶ προ­ά­γειν αὐ­τὸν εἰς τὸ πέ­ραν, ἕ­ως οὗ ἀ­πο­λύ­σῃ τοὺς ὄ­χλους.

                                       (Ματθ. ιδ΄[14] 14 – 22)

ΕΡ­ΜΗ­ΝΕΙΑ (Π.Ν.ΤΡΕΜ­ΠΕ­ΛΑ)

Ἐ­κεῖ­νο τόν και­ρό ὁ Ἰ­η­σοῦς εἶ­δε πο­λὺν κό­σμο καὶ τοὺς σπλα­χνί­στη­κε, καὶ θε­ρά­πευ­σε τοὺς ἄρ­ρω­στούς τους. Κα­θὼς ὅ­μως πλη­σί­α­ζε νὰ βρα­διά­σει, τὸν πλη­σί­α­σαν οἱ μα­θη­τές του καὶ τοῦ εἶ­παν: Εἶ­ναι ἔ­ρη­μος ὁ τό­πος καὶ ἡ ὥ­ρα πλέ­ον πέ­ρα­σε. Δῶ­σε δι­α­τα­γὴ νὰ δι­α­λυ­θοῦν τὰ πλή­θη τοῦ λα­οῦ, γιὰ νὰ πᾶ­νε στὰ χω­ριὰ καὶ νὰ ἀ­γο­ρά­σουν γιὰ τοὺς ἑ­αυ­τοὺς τους τρο­φὲς νὰ φᾶ­νε. Ὁ Ἰ­η­σοῦς ὅ­μως τοὺς εἶ­πε: Δὲν εἶ­ναι ἀ­νάγ­κη νὰ φύ­γουν καὶ νὰ ἀ­γο­ρά­σουν τρό­φι­μα. Δῶ­στε τους ἐ­σεῖς νὰ φᾶ­νε. Ἀλ­λὰ ἐ­κεῖ­νοι τοῦ εἶ­παν: Δὲν ἔ­χου­με ἐ­δῶ τί­πο­τε ἄλ­λο πα­ρὰ μό­νο πέν­τε ψω­μιὰ καὶ δύ­ο ψά­ρια. Ὁ Κύ­ριος τό­τε εἶ­πε: Φέρ­τε τά μου ἐ­δῶ. Κι ἀ­φοῦ πα­ρα­κί­νη­σε τὰ πλή­θη τοῦ λα­οῦ νά ἀ­να­κλι­θοῦν στὴν πρα­σι­νά­δα, πῆ­ρε τὰ πέν­τε ψω­μιὰ καὶ τὰ δύ­ο ψά­ρια, σή­κω­σε τὰ μά­τια του στὸν οὐ­ρα­νὸ κι εὐ­χα­ρί­στη­σε καὶ ἐ­πι­κα­λέ­στη­κε τὸν Πα­τέ­ρα του. Κι ἀ­φοῦ ἔ­κο­ψε τὰ ψω­μιά, τὰ ἔ­δω­σε στοὺς μα­θη­τὲς καὶ οἱ μα­θη­τὲς στὰ πλή­θη τοῦ λα­οῦ. Κι ἔ­φα­γαν ὅ­λοι καὶ χόρ­τα­σαν, καὶ μά­ζε­ψαν ὅ­σα κομ­μά­τια εἶ­χαν πε­ρισ­σέ­ψει, δώ­δε­κα δη­λα­δὴ κο­φί­νια γε­μά­τα. Ἐ­κεῖ­νοι μά­λι­στα πού ἔ­φα­γαν ἦ­ταν πε­ρί­που πέν­τε χι­λιά­δες ἄν­δρες, χω­ρὶς νὰ συ­νυ­πο­λο­γί­ζον­ται στὸν ἀ­ριθ­μὸ αὐ­τὸ οἱ γυ­ναῖ­κες καὶ τὰ παι­διά. Κι ἀ­μέ­σως ὁ Ἰ­η­σοῦς, γιὰ νὰ μὴν πα­ρα­συρ­θοῦν οἱ μα­θη­τές του ἀ­πὸ τὸν ἐν­θου­σια­σμὸ τοῦ πλή­θους πού ἤ­θε­λε νὰ τὸν ἀ­να­κη­ρύ­ξει βα­σι­λιά, τοὺς ἀ­νάγ­κα­σε νὰ μποῦν στὸ πλοῖ­ο καὶ νὰ πε­ρά­σουν πρὶν ἀ­π' αὐ­τὸν στὸ ἀ­πέ­ναν­τι μέ­ρος τῆς λί­μνης, ὡ­σό­του αὐ­τὸς δι­α­λύ­σει τὰ πλή­θη τοῦ λα­οῦ.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ Δ΄ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ. ΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΦΟΥ

 ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΠΑΥΛΟΥ ΚΑΙ ΒΑΡΝΑΒΑ

ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ Δ΄ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

(13 ΙΟΥλΙΟΥ 2014)

Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ  

Τέκνον Τίτε, πιστός ὁ λό­γος· καὶ πε­ρὶ το­ύ­των βο­ύ­λο­μαί σε δι­α­βε­βαι­οῦ­σθαι, ἵ­να φρον­τί­ζω­σι κα­λῶν ἔρ­γων προ­ΐ­στα­σθαι οἱ πε­πι­στευ­κό­τες τῷ Θε­ῷ. ταῦ­τά ἐ­στι τὰ κα­λὰ καὶ ὠ­φέ­λι­μα τοῖς ἀν­θρώ­ποις· μω­ρὰς δὲ ζη­τή­σεις καὶ γε­νε­α­λο­γί­ας καὶ ἔ­ρεις καὶ μά­χας νο­μι­κὰς πε­ρι­ί­στα­σο· εἰ­σὶ γὰρ ἀ­νω­φε­λεῖς καὶ μά­ται­οι. αἱ­ρε­τι­κὸν ἄν­θρω­πον με­τὰ μί­αν καὶ δευ­τέ­ραν νου­θε­σί­αν πα­ραι­τοῦ, εἰ­δὼς ὅ­τι ἐ­ξέ­στρα­πται ὁ τοι­οῦ­τος καὶ ἁ­μαρ­τά­νει ὢν αὐ­το­κα­τά­κρι­τος. Ὅ­ταν πέμ­ψω Ἀρ­τε­μᾶν πρός σε ἢ Τυ­χι­κόν, σπο­ύ­δα­σον ἐλ­θεῖν πρός με εἰς Νι­κό­πο­λιν· ἐ­κεῖ γὰρ κέ­κρι­κα πα­ρα­χει­μά­σαι. Ζη­νᾶν τὸν νο­μι­κὸν καὶ Ἀ­πολ­λὼ σπου­δα­ί­ως πρό­πεμ­ψον, ἵ­να μη­δὲν αὐ­τοῖς λε­ί­πῃ. Μαν­θα­νέ­τω­σαν δὲ καὶ οἱ ἡ­μέ­τε­ροι κα­λῶν ἔρ­γων προ­ΐ­στα­σθαι εἰς τὰς ἀ­ναγ­κα­ί­ας χρε­ί­ας, ἵ­να μὴ ὦ­σιν ἄ­καρ­ποι. Ἀ­σπά­ζον­ταί σε οἱ με­τ' ἐ­μοῦ πάν­τες. ἄ­σπα­σαι τοὺς φι­λοῦν­τας ἡ­μᾶς ἐν πί­στει. Ἡ χά­ρις με­τὰ πάν­των ὑ­μῶν· ἀμήν.        

  (Τίτ. γ΄[3] 8 – 15)

ΣΚΕΨΕΙΣ – ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ – ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

1. ΜΝΗΜΗ ΙΕΡΗ!

Ἀπό τὰ πέρατα τῆς Οἰκουμένης, μὲ συνοχή καρδίας, μὲ τὴ θεία ἀγάπη νὰ φλογίζει τὶς ψυχές τους, πέταξαν σάν ἀετοὶ καὶ ἔφτασαν ἀπέναντι ἀπό τὴν Κωνσταντινούπολη, στὴ Χαλκηδόνα, οἱ 630 θεοφόροι Πατέρες, ποὺ συνεκρότησαν τὴν ἁγία Δ' Οἰκουμενικὴ Σύνοδο τὸ 451 μ.Χ.

Ὅπως κάθε χρόνο, ἔτσι καὶ φέτος, ἡ σημερινή Κυριακὴ, 13^η Ἰουλίου, εἶναι ἀφιερωμένη στὴν ἱερὴ τους μνήμη. Κι εἶναι ἕνα χρέος ἐπιτακτικὸ νὰ τιμοῦμε τὶς μεγάλες αὐτὲς μορφές, ποὺ ἔγιναν ὄργανα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί, θριαμβεύοντας ἐπί τῶν αἱρετικῶν Μονοφυσιτῶν καὶ Νεστοριανῶν, διακήρυξαν μὲ τὰ πάγχρυσα στόματά τους καὶ ἀπόλυτη ἀκρίβεια τὸ χριστολογικὸ δόγμα, τὴν ἀλήθεια δηλαδὴ για τὸ ποιός εἶναι ὁ Χριστός μας, ὅτι εἶναι ταυτοχρόνως τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος ἄνθρωπος. Αὐτὰ διακηρύσσονται στὸ δογματικὸ κείμενο τῆς Συνόδου, τὸν περίφημο ὅρο τῆς Χαλκηδόνος, ὅπως καθιερώθηκε νά ὀνομάζεται.

Εὐγνώμονες καὶ ἐμεῖς στὴν ἀνεκτίμητη προσφορά τους, ἂς ἐμπνευσθοῦμε ἀπό τίς ἡρωικές μορφές τους καὶ ἂς ἀντλήσουμε διδάγματα ἱερὰ ἀπό τὴ μνήμη τους, ἐμβαθύνοντας σὲ κάποια σημεῖα τοῦ Ἀποστολικοῦ ἀναγνώσματος, πού μαζὶ μὲ τὸ Εὐαγγέλιο καὶ τοὺς ὑπέροχους ὕμνους ἡ Ἐκκλησία καθώρισε πρὸς τιμή τους.

2. ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ

«Πιστὸς ὁ λόγος· καὶ περὶ τούτων βούλομαί σε διαβεβαιοῦσθαι», γράφει πρὸς τὸν Τίτο ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Δηλαδή, τὰ λόγια ποὺ πρίν σοῦ ἀνάπτυξα, εἶναι ἄξια ἀπόλυτης ἐμπιστοσύνης, καὶ αὐτὰ ἐπιθυμῶ νὰ κηρύττεις καὶ ἐσύ μὲ κύρος καὶ βεβαιότητα.

Ὁ πιστὸς αὐτὸς λόγος, ὅπως τὸν ἐξέθεσε στοὺς ἀμέσως προηγουμένους στίχους ὁ Ἀπόστολος, εἶναι ὅτι ἐμᾶς τοὺς ἀνόητους καὶ ἐλεεινοὺς ὁ φιλάνθρωπος Θεὸς μᾶς ἀνέσυρε ἀπό τὰ βάραθρα τῆς ἁμαρτίας, στὰ ὁποῖα εἴχαμε πέσει, μᾶς ἀνεγέννησε μὲ τὸ ἅγιο Βάπτισμα καὶ μᾶς χάρισε διὰ τοῦ σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ὥστε μὲ τὴ Χάρη Του νά γίνουμε κληρονόμοι τῆς αἰωνίου Βασιλείας Του.

Αὐτὸς ὅμως ὁ πιστὸς λόγος δὲν εἶναι παρὰ συμπυκνωμένος ὁ λόγος τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τὸ αἰώνιο κήρυγμα τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὸς εἶναι καὶ τῶν ἁγίων Πατέρων ὁ λόγος, ἡ μόνη καὶ προσφιλὴς τους διδασκαλία. Καὶ ἀκριβῶς γι' αὐτὸ ἀγωνίστηκαν σὲ ὅλη τους τὴ ζωή, γι' αὐτὸ θηριομάχησαν μὲ τοὺς αἱρετικούς, γι' αὐτὸ συνεκρότησαν τὶς Οἰκουμενικὲς Συνόδους: για νὰ διαφυλάξουν ἀνόθευτο τὸ λόγο τοῦ Εὐαγγελίου, γιά νά μήν τεθεῖ σὲ κίνδυνο τὸ ἔργο τῆς σωτηρίας μας.

Γνώριζαν οἱ μακάριοι αὐτοί ἄνδρες ὅτι τίποτε πολυτιμότερο δὲν ὑπάρχει στὸν κόσμο μας ἀπό τὸ κήρυγμα περὶ τῆς σωτηρίας μας. Γνώριζαν ἀκόμη ὅτι τυχόν νόθευση τοῦ λόγου αὐτοῦ μὲ τὸ δηλητήριο τῶν αἱρετικῶν διδασκαλιῶν θὰ εἶχε καταστρεπτικὲς συνέπειες στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Γι' αὐτό, ἐνῶ κατὰ τὰ ἄλλα ἦσαν πράοι καὶ ὑποχωρητικοί, στὰ θέματα τῆς πίστεως ἦσαν ἀπόλυτοι. Δὲν δέχονταν τὸν παραμικρὸ συμβιβασμό.

Ἰδιαιτέρως οἱ Πατέρες τῆς Δ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἔδειξαν ἐμφανέστερα αὐτὸ τὸ χαρακτηριστικό, διότι βρέθηκαν ἀνάμεσα στὶς συμπληγάδες δύο φοβερῶν αἱρέσεων. Τοῦ Νεστοριανισμοῦ, πού χώριζε τὶς δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ μας σάν νά ὑπῆρχαν δύο Χριστοὶ (ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ καί ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου). Καὶ τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ, ποὺ ἔφτασε στὸ ἄλλο ἄκρο, διδάσκοντας πώς ἡ ἀνθρώπινη φύση τοῦ Κυρίου ἀπορροφήθηκε ἀπό τὴ θεία φύση Του, καὶ ἑπομένως ὁ Κύριος δὲν εἶχε παρὰ μόνο μία φύση, τή θεία.

Μὲ τὸ φωτισμὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος οἱ ἅγιοι Πατέρες δὲν κατευθύνθηκαν οὔτε πρὸς τὴ Σκύλλα τοῦ Νεστοριανισμοῦ οὔτε πρὸς τὴ Χάρυβδη τοῦ Μονοφυσιτισμοῦ, ἀλλά διατύπωσαν μὲ τέλειο τρόπο τὴν παντοτινὴ πίστη τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅτι ὁ Χριστὸς μας ἦταν ἕνας – ἕνα πρόσωπο – μὲ δύο ὅμως τέλειες φύσεις. Ἦταν δηλαδὴ ταυτοχρόνως τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος ἄνθρωπος.

Αὐτὴ τὴν κρυστάλλινη σωστικὴ διδασκαλία τῶν ἁγίων μας Πατέρων ἂς τὴν κρατοῦμε ἀνόθευτη καί μεῖς οἱ σημερινοὶ πιστοί, ἀγωνιζόμενοι μὲ ὅλες μας τὶς δυνάμεις κατὰ τῶν ποικίλων αἱρετικῶν, πού καί σήμερα ἀκόμη προσπαθοῦν νὰ τὴ νοθεύσουν.

3. Η ΔΙΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΑΙΡΕΤΙΚΩΝ

«Αἱρετικόν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, εἰδώς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος...», παραγγέλλει στὴ συνέχεια ὁ θεόπνευστος Ἀπόστολος στὸν Τίτο. Δηλαδή, ἄνθρωπο αἱρετικό, ποὺ τὸν συμβούλεψες μία καὶ δύο φορὲς καί δὲν διορθώνεται, παράτησέ τον, ἀπόφευγέ τον, διότι αὐτὸς πλέον ἔχει διαστραφεῖ.

Αὐτὸ ἀκριβῶς ἐφάρμοσαν καὶ οἱ θεόπνευστοι Πατέρες τῆς Δ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ὅταν διαπίστωσαν ὅτι οἱ αἱρετικοὶ ἐπέμεναν πεισματικά στὶς βλασφημίες τους. Τοὺς ἀναθεμάτισαν! Τοὺς ἔκοψαν ἀπό τὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, γιά νά μή βλάψουν μὲ τὴ σατανικὴ διδασκαλία τους καὶ ἄλλους πιστούς. Τοὺς παράδωσαν στὸν σατανᾶ, μήπως συγκλονιστοῦν καί μετανοήσουν.

Δυστυχῶς οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ ἀποδείχτηκαν τελείως διεστραμμένοι. Οὐδέποτε μετανόησαν, ἀλλά πολέμησαν μὲ λύσσα τοὺς Πατέρες καὶ τὴ διδασκαλία τῆς Συνόδου. Καὶ τὸ σπουδαῖο εἶναι τοῦτο, ὅτι καί οἱ δύο αἱρέσεις, τόσο ἀντίθετες μεταξύ τους, συμφωνοῦσαν ἀπόλυτα σὲ ἕνα μόνο σημεῖο: στὸ νὰ ὑβρίζουν χυδαιότατα τὴν ἁγία Οἰκουμενικὴ Σύνοδο τῆς Χαλκηδόνος.

Περασαν ἀπό τότε πάνω ἀπό 1500 χρόνια. Οἱ σημερινοὶ ὀπαδοί τους, παρ' ὅλο ποὺ ἔχουν ἀποκηρύξει τὶς ἀκρότητες τῶν προγόνων τους, σὲ ἕνα πράγμα δὲν ἐννοοῦν νὰ ὑποχωρήσουν: στὸ νὰ ἀναγνωρίσουν τὴν Οἰκουμενικὴ Σύνοδο τῆς Χαλκηδόνος. Στὸν θεολογικὸ διάλογο, ποὺ ἔγινε τὰ τελευταῖα χρόνια μαζί τους, ἔλεγαν στοὺς Ὀρθοδόξους ἀντιπροσώπους: Ἂς ἑνωθοῦμε! Ἔχουμε τὴν ἴδια πίστη μαζί σας, ἀλλά Σύνοδο Χαλκηδόνος δὲν ἀναγνωρίζουμε!

Ὢ πλανεμένοι! Πιστεύετε πώς θά βρεθεῖ ἔστω καὶ ἕνας Ὀρθόδοξος πιστὸς – Ἐπίσκοπος, ἱερεύς, μοναχὸς ἢ λαϊκὸς – πού θὰ δεχθεῖ νά ἐνωθεῖ μαζί σας, χωρὶς νὰ ἀναγνωρίσετε τὴν ἁγία Οἰκουμενικὴ Σύνοδο τῆς Χαλκηδόνος; Οἱ Ὀρθόδοξοι δὲν θὰ προδώσουμε ποτὲ τὴν πίστη τῶν Πατέρων μας, ἀλλά μέχρι τὴν τελευταία μας πνοὴ θὰ ὁμολογοῦμε μὲ εὐγνωμοσύνη: Τῶν ἀοιδίμων ἁγίων Πατέρων τῆς Συνόδου τῆς Χαλκηδόνος αἰωνία ἡ μνήμη. Ἀμήν!

(Δι­α­σκευ­ὴ ἀ­πὸ πα­λαι­ὸ τό­μο τοῦ Πε­ρι­ο­δι­κοῦ «Ο ΣΩ­ΤΗΡ»)

ΤΟ ΙΕΡΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ

Εἶπεν ὁ Κύριος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς^.  ὑ­μεῖς ἐ­στε τὸ φῶς τοῦ κό­σμου. οὐ δύ­να­ται πό­λις κρυ­βῆ­ναι ἐ­πά­νω ὄ­ρους κει­μέ­νη· οὐ­δὲ κα­ί­ου­σι λύ­χνον καὶ τι­θέ­α­σιν αὐ­τὸν ὑ­πὸ τὸν μό­δι­ον, ἀλ­λ' ἐ­πὶ τὴν λυ­χνί­αν, καὶ λάμ­πει πᾶ­σι τοῖς ἐν τῇ οἰ­κί­ᾳ. Οὕ­τω λαμ­ψά­τω τὸ φῶς ὑ­μῶν ἔμ­προ­σθεν τῶν ἀν­θρώ­πων, ὅ­πως ἴ­δω­σιν ὑ­μῶν τὰ κα­λὰ ἔρ­γα καὶ δο­ξά­σω­σι τὸν πα­τέ­ρα ὑ­μῶν τὸν ἐν τοῖς οὐ­ρα­νοῖς. Μὴ νο­μί­ση­τε ὅ­τι ἦλ­θον κα­τα­λῦ­σαι τὸν νό­μον ἢ τοὺς προ­φή­τας· οὐκ ἦλ­θον κα­τα­λῦ­σαι ἀλ­λὰ πλη­ρῶ­σαι. ἀ­μὴν γὰρ λέ­γω ὑ­μῖν, ἕ­ως ἂν πα­ρέλ­θῃ ὁ οὐ­ρα­νὸς καὶ ἡ γῆ, ἰ­ῶ­τα ἓν ἢ μί­α κε­ρα­ί­α οὐ μὴ παρέλ­θῃ ἀ­πὸ τοῦ νό­μου ἕ­ως ἂν πάν­τα γέ­νη­ται. ὃς ἐ­ὰν οὖν λύ­σῃ μί­αν τῶν ἐν­το­λῶν το­ύ­των τῶν ἐ­λα­χί­στων καὶ δι­δά­ξῃ οὕ­τω τοὺς ἀν­θρώ­πους, ἐ­λά­χι­στος κλη­θή­σε­ται ἐν τῇ βα­σι­λε­ί­ᾳ τῶν οὐ­ρα­νῶν· ὃς δ' ἂν ποι­ή­σῃ καὶ δι­δά­ξῃ, οὗ­τος μέ­γας κλη­θή­σε­ται ἐν τῇ βα­σι­λε­ί­ᾳ τῶν οὐ­ρα­νῶν.                         

                                         (Ματθ. ε΄[5] 14 – 19)

ΕΡ­ΜΗ­ΝΕΙΑ (Π.Ν.ΤΡΕΜ­ΠΕ­ΛΑ)

Εἶπεν ὁ Κύριος στοὺς μαθητές Του· Ἐ­σεῖς εἶ­στε τὸ φῶς τοῦ κό­σμου, δι­ό­τι ἔ­χε­τε προ­ο­ρι­σμὸ μὲ τὸ φω­τει­νό σας πα­ρά­δειγ­μα καὶ μὲ τὰ λό­για σας πού με­τα­δί­δουν τὸ φῶς τῆς ἀ­λή­θειας νὰ φω­τί­ζε­τε τοὺς ἀν­θρώ­πους πού βρί­σκον­ται στὸ σκο­τά­δι τῆς ἁ­μαρ­τί­ας καὶ τῆς πλά­νης. Μιὰ πό­λη πού βρί­σκε­ται πά­νω σὲ βου­νὸ δὲν εἶ­ναι δυ­να­τὸν νὰ κρυ­φτεῖ. Ἔ­τσι καὶ ἡ δι­κή σας ζω­ὴ θὰ γί­νε­ται ἀν­τι­λη­πτὴ ἀ­π' ὅ­λους. Οὔ­τε οἱ ἄν­θρω­ποι ἀ­νά­βουν λυ­χνά­ρι γιὰ νὰ τὸ βά­λουν κά­τω ἀ­π' τὸν κά­δο μὲ τὸν ὁποῖο με­τροῦν τὸ σι­τά­ρι. Ἀλλά τὸ το­πο­θε­τοῦν πά­νω στὸ λυ­χνο­στά­τη κι ἔ­τσι φω­τί­ζει μὲ τὴ λάμ­ψη του ὅ­λους ὅ­σους εἶ­ναι μέ­σα στὸ σπί­τι. Ἔ­τσι σὰν λυ­χνά­ρι πού εἶ­ναι σω­στὰ το­πο­θε­τη­μέ­νο ἂς λάμ­ψει τὸ φῶς τῆς ἀ­ρε­τῆς σας μπρο­στὰ στοὺς ἀν­θρώ­πους γιὰ νὰ δοῦν τὰ κα­λά σας ἔρ­γα καὶ νὰ δο­ξά­σουν γιὰ τὰ ἐ­νά­ρε­τα καὶ ἅ­για παι­διὰ του τὸν Πα­τέ­ρα σας, ὁ ὁποῖος εἶ­ναι βέ­βαι­α πα­ρὼν παν­τοῦ, ἀλλά κυ­ρί­ως φα­νε­ρώ­νει τὴν πα­ρου­σί­α του στοὺς οὐ­ρα­νούς. Μὴ νο­μί­σε­τε ὅ­τι ἦλ­θα γιὰ νὰ κα­ταρ­γή­σω καὶ ν' ἀ­κυ­ρώ­σω τὸν ἠ­θι­κὸ νό­μο τοῦ Μω­υ­σῆ ἢ τὴν ἠ­θι­κὴ δι­δα­σκα­λί­α τῶν προ­φη­τῶν. Δὲν ἦλ­θα νὰ τὰ κα­ταρ­γή­σω αὐ­τά, ἀλλά νὰ τὰ συμ­πλη­ρώ­σω καὶ νὰ σᾶς τὰ πα­ρα­δώ­σω τέ­λεια. Δι­ό­τι ἀ­λη­θι­νά σᾶς λέ­ω καὶ μὲ κά­θε ἐ­πι­ση­μό­τη­τα σᾶς δι­α­βε­βαι­ώ­νω ὅ­τι ὅ­σο πα­ρα­μέ­νει καὶ δὲν κα­τα­στρέ­φε­ται ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ, οὔτε ἕ­να γι­ώ­τα ἢ ἕ­να κόμ­μα, οὔ­τε δη­λα­δὴ ἡ πιὸ μι­κρὴ ἀ­πὸ τὶς ἐν­το­λὲς δὲν θὰ πα­ρα­πέ­σει ἀ­πὸ τὸ Νό­μο καὶ δὲν θὰ χά­σει τὸ κύ­ρος της, μέ­χρι νὰ ἐ­πα­λη­θευ­θοῦν καὶ νὰ ἐκ­πλη­ρω­θοῦν ὅ­λα ὅ­σα δι­α­τά­ζει ὁ Νό­μος· καὶ θὰ ἐκ­πλη­ρω­θοῦν μὲ τὰ γε­γο­νό­τα τῆς ζω­ῆς μου ὅ­σα λέ­χθη­καν προ­φη­τι­κῶς, ἀλλά καὶ μὲ τὴ ζω­ὴ τῶν γνή­σι­ων μα­θη­τῶν μου, οἱ ὁποῖοι θὰ τη­ροῦν αὐ­τὰ μὲ ἀ­κρί­βεια. Ἀ­φοῦ λοι­πὸν οἱ ἐν­το­λὲς ἔ­χουν κύ­ρος καὶ ἰ­σχὺ ἀ­κα­τά­λυ­τη, ὁ­ποι­οσ­δή­πο­τε πα­ρα­βεῖ μί­α κι ἀ­πὸ ἐ­κεῖ­νες ἀ­κό­μη τὶς ἐν­το­λές μου πού φαί­νον­ται πο­λὺ μι­κρὲς καὶ δι­δά­ξει ἔ­τσι τοὺς ἀν­θρώ­πους, νὰ τὶς θε­ω­ροῦν δη­λα­δὴ μι­κρὲς κι ἀ­σή­μαν­τες, θὰ κη­ρυ­χθεῖ ἐ­λά­χι­στος καὶ τε­λευ­ταῖ­ος στὴ βα­σι­λεί­α τῶν οὐ­ρα­νῶν. Ἐ­κεῖ­νος ὅ­μως πού θὰ ἐ­φαρ­μό­σει ὅ­λες ἀ­νε­ξαι­ρέ­τως τὶς ἐν­το­λὲς καὶ θὰ δι­δά­ξει καὶ τοὺς ἄλ­λους νὰ τὶς τη­ροῦν, αὐ­τὸς θὰ ἀ­να­κη­ρυ­χθεῖ με­γά­λος στὴ βα­σι­λεί­α τῶν οὐ­ρα­νῶν. Κι αὐ­τὲς λοι­πὸν τὶς ἐν­το­λὲς πού οἱ γραμματεῖς καί οἱ Φα­ρι­σαῖ­οι πα­ρα­με­ρί­ζουν μὲ τὶς ἀν­θρώ­πι­νες πα­ρα­δό­σεις τους, πρέ­πει νὰ τὶς προ­σέ­χε­τε καὶ νὰ τὶς ἐ­φαρ­μό­ζε­τε.