ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΦΟΥ
ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ
ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΠΑΥΛΟΥ ΚΑΙ ΒΑΡΝΑΒΑ
ΚΥΡΙΑΚΗ
Δ΄ ΛΟΥΚΑ
(ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟΔΟΥ)
(14 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2018)
Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ (ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟΔΟΥ)
Τέκνον Τίτε, πιστὸς ὁ λόγος· καὶ περὶ τούτων
βούλομαί σε διαβεβαιοῦσθαι, ἵνα φροντίζωσι
καλῶν ἔργων προΐστασθαι
οἱ πεπιστευκότες τῷ Θεῷ. ταῦτά ἐστι τὰ καλὰ καὶ ὠφέλιμα τοῖς ἀνθρώποις· μωρὰς δὲ ζητήσεις καὶ γενεαλογίας καὶ ἔρεις καὶ μάχας νομικὰς περιίστασο· εἰσὶ γὰρ ἀνωφελεῖς
καὶ μάταιοι. αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν
νουθεσίαν παραιτοῦ, εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται
ὁ
τοιοῦτος καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτος. Ὅταν πέμψω Ἀρτεμᾶν πρός σε ἢ Τυχικόν,
σπούδασον ἐλθεῖν πρός με εἰς Νικόπολιν·
ἐκεῖ γὰρ κέκρικα παραχειμάσαι.
Ζηνᾶν τὸν νομικὸν καὶ Ἀπολλὼ σπουδαίως
πρόπεμψον, ἵνα μηδὲν αὐτοῖς
λείπῃ. μανθανέτωσαν δὲ καὶ οἱ ἡμέτεροι καλῶν ἔργων προΐστασθαι
εἰς τὰς ἀναγκαίας χρείας, ἵνα μὴ ὦσιν ἄκαρποι. Ἀσπάζονταί σε οἱ μετ' ἐμοῦ πάντες. ἄσπασαι τοὺς φιλοῦντας ἡμᾶς ἐν πίστει. Ἡ χάρις μετὰ πάντων ὑμῶν· ἀμήν.
(Τίτ. γ΄[3] 8 – 15)
ΤΑ
ΕΡΓΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΜΑΣ
1. ΠΡΩΤΟΙ ΣΤΑ ΚΑΛΑ ΕΡΓΑ
Ἡ
Ἐκκλησία μας σήμερα τιμᾶ τὴ μνήμη τῶν ἁγίων θεοφόρων Πατέρων τῆς
Ζ' ἐν Νικαίᾳ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, οἱ ὁποῖοι ὄχι μόνο ἀναστήλωσαν
τὶς ἅγιες εἰκόνες, ἀλλὰ καὶ καταδίκασαν συνολικῶς ὅλες τὶς αἱρέσεις
ποὺ εἶχαν ἐμφανισθεῖ μέχρι τότε.
Στὸ
ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα, ποὺ ἔχει ἐπιλεγεῖ πρὸς τιμὴν τῶν ἁγίων αὐτῶν
Πατέρων, ὁ ἀπόστολος Παῦλος τονίζει στὸν μαθητή του Τίτο ὅτι οἱ ἀλήθειες
τῆς πίστεως ποὺ τοῦ προανέφερε εἶναι ἀδιαμφισβήτητες. Καὶ τοῦ ζητᾶ
νὰ μιλάει στοὺς πιστοὺς γιὰ τὶς ἀλήθειες αὐτὲς μὲ βεβαιότητα, γιὰ νὰ
φροντίζουν ὅλοι οἱ πιστοὶ νὰ πρωτοστατοῦν ἀκούραστα σὲ καλὰ ἔργα.
«Ταῦτά ἐστι τὰ καλὰ καὶ ὠφέλιμα τοῖς ἀνθρώποις», γράφει. Στὴ συνέχεια
ζητεῖ ἀπὸ τὸν ἅγιο Τίτο νὰ ἀποφεύγει τὶς ἀνόητες συζητήσεις καὶ
τὶς γενεαλογίες γιὰ τοὺς μυθικοὺς θεοὺς ἢ τοὺς προγόνους, ὅπως καὶ
τὶς φιλονικίες γιὰ τὸν ἰουδαϊκὸ νόμο, διότι δὲν φέρνουν καμία ὠφέλεια
ἀλλ᾿ εἶναι μάταιες.
Δύο
λοιπὸν βασικὰ στοιχεῖα ζητεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὄχι μόνο ἀπὸ τὸν
μαθητή του Τίτο ἀλλὰ καὶ ἀπὸ κάθε πιστὸ τῆς Ἐκκλησίας: τὰ καλὰ ἔργα
καὶ τὰ ὠφέλιμα λόγια. Ἔργα καὶ λόγια. Καὶ μάλιστα σὲ μιὰ ἐποχὴ ὅπως
ἡ σημερινή, ποὺ οἱ ἄνθρωποι ἔχουν κουραστεῖ ἀπὸ τὰ πολλὰ λόγια ποὺ
δὲν ἔχουν ἀντίκρισμα, ἡ προτροπὴ τοῦ θείου Ἀποστόλου ἔχει μεγάλη ἐπικαιρότητα.
Καὶ
θέτουν ὅλους ἐμᾶς τοὺς πιστοὺς μπροστὰ στὴν εὐθύνη μας. Διότι κι ἔμεῖς
δυστυχῶς κάποτε ἐπηρεαζόμαστε ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς ἐποχῆς, νὰ λέμε
λόγια χωρίς να κάνουμε ἔργα. Νὰ κάνουμε εὔκολα κριτικές, χωρὶς νὰ
θέλουμε νὰ κουραστοῦμε καὶ νὰ ἐργασθοῦμε σὲ ἔργα ἀγάπης καὶ διακονίας.
Ὁ θεόπνευστος Ἀπόστολος ὅμως μᾶς ζητεῖ ἀκριβῶς τὸ ἀντίθετο: λίγα
λόγια καὶ πολλὰ ἔργα. Νὰ ἀφήσουμε τὶς ἀτελείωτες συζητήσεις γιὰ
πράγματα ἀνούσια ἢ καὶ ἁμαρτωλά, καὶ νὰ πρωτοστατοῦμε στὰ καλὰ ἔργα.
Νὰ τὰ ἐπιτελοῦμε ὄχι ἀναγκαστικά, ἀλλὰ μὲ ζῆλο καὶ αὐταπάρνηση.
Χωρὶς νὰ περιμένουμε ὅσους ἔχουν ἀνάγκη, νὰ ζητήσουν τὴ βοήθειά
μας. Ἄλλα νὰ ἐπιζητοῦμε οἱ ἴδιοι εὐκαιρίες ἀγάπης.
Κάποιοι
ὑποφέρουν, ἄλλοι πεινοῦν, κάποιοι ἀνήμποροι θέλουν συμπαράσταση,
κάποιοι μοναχικοὶ τὴν παρηγοριά μας. Ἄλλοι ἀπογοητεύονται στὶς
μακροχρόνιες ἀρρώστιες τους καὶ ἄλλοι ἀπελπίζονται ἀπὸ τὰ βάσανα
τῆς ζωῆς. Ἂν ἀρκούμαστε μόνο σὲ διαπιστώσεις γιὰ τὸ κακό της ἐποχῆς
μας καὶ σὲ λόγια κριτικὰ γιὰ τοὺς ἄλλους, δὲν κερδίζουμε τίποτε. Τὰ λόγιά
μας δὲν ἔχουν κανένα ἀντίκρισμα καὶ ἡ ζωή μας μοιάζει ὑποκριτικὴ καὶ
ψεύτικη. Ὅλοι μας λοιπὸν ἂς κάνουμε ἕνα νέο ξεκίνημα ἀγάπης. Νὰ ψάξουμε
νὰ βροῦμε τοὺς ἀνθρώπους ποὺ χρειάζονται τὴν ἀγάπη μας. Ἔτσι θὰ πλουτίσει
ἡ ζωή μας μὲ καρποὺς ἀρετῆς καὶ θὰ πλημμυρίσει ἡ καρδιά μας ἀπὸ εἰρήνη
καὶ ἀνάπαυση.
2. ΜΑΚΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ
Στὴ
συνέχεια ὁ ἀπόστολος Παῦλος καλεῖ τὸν μαθητή του Τίτο νὰ προσέχει ἰδιαιτέρως
τοὺς αἱρετικοὺς ἀνθρώπους. Τοῦ λέει συγκεκριμένα: «Αἱρετικὸν ἄνθρωπον
μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ». Αἱρετικὸν ἄνθρωπο ποὺ
ἐπιμένει νὰ δημιουργεῖ σκάνδαλα καὶ διαιρέσεις στὴν Ἐκκλησία, ἐνῶ
τὸν συμβούλευσες γιὰ πρώτη καὶ γιὰ δεύτερη φορά, παράτησέ τον καὶ ἀπόφευγέ
τον. Μάθε ὅτι ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος ἔχει διαστραφεῖ καὶ ἁμαρτάνει·
καὶ γιὰ τὴν ἁμαρτία του αὐτὴ ἐλέγχεται καὶ κατακρίνεται ἀπὸ τὴ συνείδησή
του καὶ ἀπὸ τὸν ἴδιο του τὸν ἑαυτό.
Κατόπιν
ὁ ἀπόστολος Παῦλος δίνει στὸν μαθητή του κάποιες πρακτικὲς ὁδηγίες.
Τοῦ λέει: Ὅταν σοῦ στείλω τὸν Ἀρτεμᾶ ἢ τὸν Τυχικό, φρόντισε γρήγορα νὰ
ἔλθεις στὴ Νικόπολη, διότι ἐκεῖ ἀποφάσισα νὰ περάσω τὸν χειμώνα.
Τὸν Ζηνᾶ καὶ τὸν Ἀπολλὼ κατευόδωσέ τους μὲ ἐπιμελημένη φροντίδα, γιὰ
νὰ μὴν τοὺς λείπει τίποτε στὸ ταξίδι τους. Ἂς παίρνουν ἔτσι μάθημα καὶ
οἱ ἄλλοι πιστοὶ νὰ πρωτοστατοῦν στὰ καλὰ ἔργα καὶ νὰ συντρέχουν τοὺς ἀδελφοὺς
στὶς ἀπαραίτητες ὑλικές τους ἀνάγκες, γιὰ νὰ μὴ στεροῦνται πνευματικοὺς
καρπούς. Σὲ χαιρετοῦν ἐγκάρδια ὅσοι εἶναι μαζί μου. Χαιρέτησε ὅλους
τους πιστοὺς ποὺ μᾶς ἀγαποῦν. Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ νὰ εἶναι μὲ ὅλους σας.
Ὁ
ἀπόστολος Παῦλος λοιπὸν ζητᾶ ἰδιαιτέρως ἀπὸ τὸν μαθητή του νὰ ἀποφεύγει
κάθε αἱρετικὸ ἄνθρωπο. Ἡ προτροπή του αὐτὴ ἴσως φαίνεται σὲ μερικοὺς
ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς μας κάπως ὑπερβολική. Λένε κάποιοι σχετικά:
Γιατί νὰ ἀποφεύγουμε τοὺς αἱρετικούς; Ἡ ἐπικοινωνία μας μαζί τους
θὰ τοὺς βοηθήσει νὰ μετανοήσουν. Ἄλλωστε, λένε, ἡ Ὀρθοδοξία, ἡ
μόνη ἀλήθεια, δὲν ἔχει να φοβηθεῖ τίποτε καὶ κανένα.
Ἡ
Ὀρθοδοξία πράγματι δὲν ἔχει νὰ φοβηθεῖ τίποτε, ἀλλὰ ἐμεῖς προσωπικὰ
κινδυνεύουμε νὰ ζημιωθοῦμε πολὺ ὅταν συναναστρεφόμαστε μὲ αἱρετικούς.
Διότι οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ ἔχουν ἐκτραπεῖ ἀπὸ τὸν δρόμο τῆς ἀλήθειας
καὶ μένουν πεισματικὰ στὸ ψεῦδος τους. Ὅταν συζητᾶ κανεὶς μαζί τους,
ὄχι μόνο δὲν δέχονται ν᾿ ἀκούσουν τὴν ἀλήθεια, ἀλλὰ δημιουργοῦν καὶ
ἐντάσεις καὶ ἀναστατώσεις, διότι εἶναι πεισματικὰ προσκολλημένοι
στὴν πλάνη τους. Γι᾿ αὐτὸ καὶ οἱ ἐπανειλημμένες συζητήσεις μαζί τους
ἀποτελοῦν ἄσκοπο κόπο. Ἐπιπλέον, ἐπειδὴ κάποιοι πιστοὶ δυστυχῶς
δὲν γνωρίζουν καλὰ τὴν Ὀρθόδοξη πίστη μας, ἐπηρεάζονται καὶ γεμίζουν
ἀμφιβολίες. Τὸ ἔργο τῆς ἐπιστροφῆς τῶν αἱρετικῶν ἄλλωστε τὸ ἔχουν
στὴν εὐθύνη τους οἱ κληρικοὶ τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἐμεῖς ἂς προσευχόμαστε
κι ἂς περιμένουμε τὴν ἐπιστροφὴ κάποιων ἀπ᾿ αὐτούς, χωρὶς ὅμως νὰ ἔχουμε
συναναστροφὲς μαζί τους.
(Διασκευὴ ἀπὸ παλαιὸ τόμο
τοῦ Περιοδικοῦ «Ο ΣΩΤΗΡ»)
ΤΟ ΙΕΡΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ
Εἶπεν ὁ Κύριος τήν παραβολήν ταύτην. ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι τὸν σπόρον αὐτοῦ.
καὶ ἐν τῷ σπείρειν αὐτὸν ὃ μὲν ἔπεσε παρὰ τὴν ὁδόν, καὶ κατεπατήθη,
καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατέφαγεν αὐτό· καὶ ἕτερον ἔπεσεν
ἐπὶ τὴν πέτραν, καὶ φυὲν ἐξηράνθη διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἰκμάδα· καὶ ἕτερον ἔπεσεν
ἐν
μέσῳ τῶν ἀκανθῶν, καὶ συμφυεῖσαι
αἱ ἄκανθαι
ἀπέπνιξαν αὐτό. καὶ ἕτερον ἔπεσεν εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν, καὶ φυὲν ἐποίησε
καρπὸν
ἑκατονταπλασίονα. ταῦτα λέγων
ἐφώνει· Ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω. Ἐπηρώτων
δὲ αὐτὸν οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ
λέγοντες· Τίς εἴη ἡ παραβολή αὕτη; ὁ δὲ εἶπεν· Ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας
τοῦ Θεοῦ, τοῖς δὲ λοιποῖς ἐν παραβολαῖς, ἵνα βλέποντες μὴ βλέπωσι καὶ ἀκούοντες
μὴ συνιῶσιν. Ἔστι δὲ αὕτη ἡ παραβολή· ὁ σπόρος ἐστὶν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ· οἱ δὲ παρὰ τὴν ὁδόν εἰσιν οἱ ἀκούσαντες, εἶτα ἔρχεται
ὁ
διάβολος καὶ αἴρει τὸν λόγον ἀπὸ τῆς καρδίας αὐτῶν, ἵνα μὴ πιστεύσαντες
σωθῶσιν. οἱ δὲ ἐπὶ τῆς πέτρας οἳ ὅταν ἀκούσωσι, μετὰ χαρᾶς δέχονται τὸν λόγον, καὶ οὗτοι ῥίζαν οὐκ ἔχουσιν, οἳ πρὸς καιρὸν πιστεύουσι καὶ ἐν καιρῷ πειρασμοῦ
ἀφίστανται. τὸ δὲ εἰς τὰς ἀκάνθας πεσόν, οὗτοί
εἰσιν οἱ ἀκούσαντες, καὶ ὑπὸ μεριμνῶν καὶ πλούτου καὶ ἡδονῶν τοῦ βίου πορευόμενοι συμπνίγονται καὶ οὐ τελεσφοροῦσι.
τὸ δὲ ἐν τῇ καλῇ γῇ, οὗτοί εἰσιν οἵτινες ἐν καρδίᾳ καλῇ καὶ ἀγαθῇ ἀκούσαντες
τὸν λόγον κατέχουσι καὶ καρποφοροῦσιν ἐν ὑπομονῇ.
(Λουκ. η΄[8] 5 – 15)
ΕΡΜΗΝΕΙΑ (Π.Ν.ΤΡΕΜΠΕΛΑ)
Εἶπε ὁ Κύριος
αὐτή τήν παραβολή: Βγῆκε ὁ σποριὰς στὸ χωράφι του, γιὰ νὰ σπείρει τὸν
σπόρο του. Καὶ καθὼς ἔσπερνε, μερικοὶ σπόροι ἔπεσαν κοντὰ στὸ δρόμο
τοῦ χωραφιοῦ καὶ καταπατήθηκαν ἀπό τούς διαβάτες, καὶ τοὺς κατέφαγαν
τὰ πουλιὰ τοῦ οὐρανοῦ. Ἄλλοι σπόροι πάλι ἔπεσαν πάνω σὲ πετρῶδες ἔδαφος,
κι ἀφοῦ φύτρωσαν, ξεράθηκαν, ἐπειδὴ δὲν εἶχαν ὑγρασία· Κι ἄλλοι σπόροι
ἔπεσαν σὲ ἔδαφος γεμάτο ἀπὸ σπόρους ἀγκαθιῶν, κι ὅταν τὰ ἀγκάθια
φύτρωσαν μαζί τους, τοὺς ἔπνιξαν τελείως. Κι ἄλλοι σπόροι ἔπεσαν μέσα
στὴ γῆ τὴ μαλακὴ καὶ εὔφορη, καὶ ὅταν φύτρωσαν, ἔκαναν καρπὸ ἑκατὸ
φορὲς περισσότερο ἀπ' τὸν σπόρο. Κι ἐνῶ τὰ ἔλεγε αὐτά, γιὰ νὰ δώσει
μεγαλύτερο τόνο στοὺς λόγους του καὶ γιὰ νὰ διεγείρει τὴν προσοχὴ
τῶν ἀκροατῶν του, φώναζε δυνατά: Αὐτὸς
πού ἔχει αὐτιὰ πνευματικὰ καὶ ἐνδιαφέρον πνευματικὸ γιὰ νὰ ἀκούει
καὶ νὰ ἐγκολπώνεται αὐτὰ πού λέω, ἂς ἀκούει.
Οἱ μαθητές
του τότε τὸν ρωτοῦσαν καὶ τοῦ ἔλεγαν: Ποιὰ εἶναι ἡ ἔννοια καὶ ἡ σημασία
αὐτῆς τῆς παραβολῆς; Κι αὐτὸς τοὺς ἀπάντησε: Σὲ σᾶς πού ἔχετε ἐνδιαφέρον
καὶ καλὴ διάθεση σᾶς ἔδωσε ὁ Θεὸς τὴ χάρη του νὰ μάθετε τὶς μυστηριώδεις
ἀλήθειες τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ· στοὺς ἄλλους ὅμως μιλάω μὲ παραβολές.
Αὐτοὶ δὲν ἔχουν ἐνδιαφέρον νὰ γνωρίσουν καὶ νὰ δεχθοῦν τὶς πνευματικὲς
ἀλήθειες, καὶ ὁ νοῦς τους εἶναι ἀμαθής καὶ ἀνίκανος γιὰ πνευματικὴ διδασκαλία.
Γι' αὐτὸ διδάσκω μὲ τὸν τρόπο αὐτό, γιὰ νὰ μὴν μποροῦν νὰ δοῦν βαθύτερα
καὶ καθαρότερα, ἂν καὶ θὰ βλέπουν μὲ τὰ σωματικά τους μάτια, καὶ γιὰ
νὰ μὴν μποροῦν νὰ καταλάβουν, ἂν καὶ θὰ ἀκοῦν τὴ διδασκαλία πού τοὺς ἐξηγεῖ
τὰ μυστήρια. Καὶ τὸ κάνω αὐτὸ ὄχι μόνο γιὰ λόγους δικαιοσύνης, ἀλλά
καὶ ἀπὸ ἀγαθότητα, γιὰ νὰ μὴν ἐπιβαρύνουν τὴ θέση τους περιφρονώντας
τὴν ἀλήθεια, καὶ σκληρυνθοῦν περισσότερο. Ἡ σημασία τῆς παραβολῆς
εἶναι αὐτή: Ὁ σπόρος συμβολίζει τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ. Τὸ ἔδαφος πού εἶναι
κοντὰ στὸ δρόμο συμβολίζει αὐτοὺς πού ἄκουσαν ἁπλῶς καὶ μόνο τὸν λόγο.
Ἔπειτα ἔρχεται ὁ διάβολος καὶ ἀφαιρεῖ τὸν λόγο ἀπὸ τὶς καρδιές
τους, γιὰ νὰ μὴν πιστέψουν καὶ σωθοῦν. Τὸ πετρῶδες ἔδαφος ἐξάλλου πού δέχθηκε
τὸν σπόρο συμβολίζει αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι ὅταν ἀκούσουν τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ
τὸν δέχονται μὲ χαρὰ καὶ ἐνθουσιασμό. Μέσα τους ὅμως δὲν ἔχει αὐτὸς
βαθιὰ ρίζα, γιὰ νὰ στερεωθεῖ. Γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς αὐτοὶ γιὰ λίγο χρόνο
πιστεύουν, ὅταν ὅμως ἔλθει καιρὸς πειρασμοῦ ἢ διωγμοῦ ἀπομακρύνονται
ἀπὸ τὴν πίστη. Οἱ σπόροι πού ἔπεσαν στὰ ἀγκάθια συμβολίζουν ἐκείνους
πού ἄκουσαν τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ κι ἀρχίζουν μὲ κάποια προθυμία νὰ βαδίζουν
στὸν δρόμο τῆς πίστεως. Πνίγονται ὅμως ἀπὸ τὶς ἀγωνιώδεις φροντίδες
γιὰ νὰ ἀποκτήσουν πλούτη, καθὼς κι ἀπὸ τὶς ἀπολαύσεις τῆς σαρκικῆς
ζωῆς, στὴν ὁποία διευκολύνουν τὰ πλούτη πού ἀπέκτησαν, κι ἔτσι δὲν
προκύπτουν οὔτε φτάνουν μέχρι τὸ τέλος, προκειμένου νὰ δώσουν τὸν καρπό.
Οἱ σπόροι τώρα πού ἔπεσαν στὴν εὔφορη γῆ συμβολίζουν τοὺς ἀνθρώπους
ἐκείνους οἱ ὁποῖοι μὲ καρδιὰ καλοπροαίρετη, εὐθεία καὶ ἀγαθὴ ἄκουσαν
καὶ κατανόησαν τὸν λόγο καὶ τὸν κρατοῦν σφιχτὰ μέσα τους, καὶ καρποφοροῦν
τὶς ἀρετὲς δείχνοντας ὑπομονὴ καὶ καρτερία στὶς θλίψεις καὶ τοὺς πειρασμοὺς
καὶ σ' ὅλα τὰ ἐμπόδια πού συναντοῦν στὴν ἄσκηση τῆς πνευματικῆς ζωῆς.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου