ΜΙΛΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ. «Ἂν θέλουν νὰ εἶμαι ὁ χειρότερος... θὰ εἶμαι!»

 

ΜΙΛΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ 

«Ἂν θέλουν νὰ εἶμαι ὁ χειρότερος... θὰ εἶμαι!»

Δὲν ἦταν εὔκολη ὑπόθεση ἡ περίπτωση τοῦ Νίκου. Ἔμοιαζε μὲ θηρίο ἀνήμερο. Ζωηρὸς καὶ ἀτίθασος, ἀπείθαρχος καὶ ἀνυπάκουος, ἔδινε συνέχεια ἀφορμὲς νὰ συζητεῖται τὸ ὄνομά του μεταξὺ τῶν καθηγητῶν. Ὅλοι μιλοῦσαν γιὰ τὸ πιὸ δύστροπο παιδί. Οἱ δάσκαλοι ποὺ τὸν εἶχαν μαθητὴ στὸ Δημοτικό, εἶχαν πολλὰ νὰ διηγηθοῦν γιὰ τὰ «κατορθώματά» του. Κι ἡ ἴδια ἱστορία συνεχιζόταν τώρα στὸ Γυμνάσιο, μὲ μεγαλύτερη ἔνταση μάλιστα, καθὼς ὁ Νίκος, ἔφηβος πλέον, ἐξελισσόταν σὲ ἀληθινὸ ἐπαναστάτη.

Τίποτα δὲν μποροῦσε νὰ τὸν συνετίσει. Ἀπειλὲς καὶ τιμωρίες, ἀπουσίες καὶ ἀποβολές, ὅλα ἔπεφταν στὸ κενό. Καὶ ὅταν εἰδοποιοῦνταν οἱ γονεῖς γιὰ νὰ ἔλθουν στὸ σχολεῖο, ἐπαναλαμβανόταν ἢ ἴδια σκηνή: οἱ γονεῖς μὲ κατεβασμένο τὸ κεφάλι ἄκουγαν τὸν Διευθυντὴ νὰ τοὺς περιγράφει τὶς πιὸ ἀπίθανες ἀταξίες. Κι ἡ συζήτηση κατέληγε πάντοτε στὸ ἴδιο:

–Γιὰ τὰ ἄλλα παιδιά σας δὲν ἔχουμε κανένα παράπονο. Ὅλοι οἱ συνάδελφοι θυμοῦνται τὴ Βασούλα, τὴ σημαιοφόρο μας, ἀλλὰ καὶ τὸν Παναγιώτη, ποὺ ἦταν ἕνας ἄγγελος μέσα στὴν τάξη. Τὰ βλέπουμε ποὺ προοδεύουν στὸ Λύκειο καὶ τὰ καμαρώνουμε. Ὁ Νίκος ὅμως εἶναι ἐντελῶς διαφορετικός. Δὲν ξέρουμε πῶς νὰ τὸν χειρισθοῦμε.

–Κι ἐμεῖς τὴν ἴδια ἀπορία ἔχουμε, κύριε Διευθυντά. Πῶς βγῆκε αὐτὸ τὸ παιδὶ τόσο διαφορετικό; Τὰ ἄλλα παιδιά μας διαβάζουν, ἔχουν πρόγραμμα, βοηθοῦν στὸ σπίτι. Αὐτὸς σὲ ὅλα ἀντιδρᾶ. Μᾶς ἔχει ἀπογοητεύσει! Τέλος πάντων, μᾶς συγχωρεῖτε. Ἐμεῖς θὰ τοῦ μιλήσουμε καὶ στὸ σπίτι. Δὲν πιστεύουμε ὅμως ὅτι μπορεῖ κάτι νὰ ἀλλάξει. Ἔχουμε πάρει ἀπόφαση ὅτι αὐτὸ τὸ παιδὶ θὰ εἶναι τὸ μόνιμο πρόβλημά μας.

Αὐτὸ πίστευαν οἱ μεγάλοι γιὰ τὸν Νίκο. Καὶ δυστυχῶς τὸ ἔλεγαν καὶ στὸν ἴδιο:

–Ἐσὺ δὲν πρόκειται νὰ ἀλλάξεις. Ἤσουν πάντοτε ὁ πιὸ ἄτακτος καὶ παραμένεις ὁ ἴδιος καὶ χειρότερος. Χειρότερος ἀπ᾿ ὅλα τὰ ἀδέλφια σου, χειρότερος μαθητὴς καὶ σ᾿ ὅλο τὸ σχολεῖο.

Τὰ ἄκουγε ὅλα αὐτὰ ὁ Νίκος, ἀλλὰ δὲν μιλοῦσε, εἶχε συνηθίσει ἀπὸ μικρὸς νὰ βρίσκεται στὴ δυσμένεια καὶ αὐτὸ τὸν ἔκανε νὰ κλείνεται στὸν ἑαυτό του.

Τὸ παρατήρησε αὐτὸ ἡ φιλόλογος, ποὺ πρόσφατα εἶχε μετατεθεῖ στὸ σχολεῖο τοῦ Νίκου καὶ εἶχε ἀναλάβει τὴν τάξη του. Ἡ ἔμπειρη ἐκπαιδευτικὸς δὲν ἔμενε μόνο στὸ νὰ ἐντοπίζει τὶς παρεκτροπὲς τοῦ ἄτακτου μαθητῆ, ἀλλὰ προσπαθοῦσε νὰ ἀνακαλύψει τὰ βαθύτερα αἴτια. Τὸ ἐγχείρημα δὲν ἦταν εὔκολο. Ὁ ἴδιος ποτὲ δὲν μιλοῦσε γι᾿ αὐτὰ ποὺ ἔνιωθε. Σὲ κανένα δὲν ἀνοιγόταν. Ἐκείνη ὅμως βρῆκε τὸν τρόπο.

Ζήτησε ἀπό τους μαθητὲς νὰ γράψουν στὸ μάθημα τῆς Νεοελληνικῆς Γλώσσας τοὺς πόθους καὶ τὰ ὁράματά τους γιὰ τὸ μέλλον. Πῶς φαντάζονται ὅτι θὰ εἶναι οἱ ἴδιοι ὕστερα ἀπὸ 20 χρόνια. Ὅσα ἔγραψε ὁ Νικόλας, φανέρωναν θυμό, πικρία, ἀπαισιοδοξία: «Πῶς θὰ εἶμαι τότε;... Ἄνεργος, ἄστεγος, ἀλήτης».

Αὐτὸ ἦταν. Βρῆκε ἀφορμὴ ἡ φιλόλογος καὶ κάλεσε ἰδιαιτέρως τὸν Νίκο γιὰ νὰ συζητήσουν. Τοῦ μίλησε πρῶτα ἐπαινετικὰ γιὰ τὴν εὐθύτητα καὶ τὴν εἰλικρίνειά του καὶ τὸν ἄφησε ἔπειτα νὰ ἐκφρασθεῖ ἐλεύθερα. Κι ἐκεῖνος βρῆκε τὴν εὐκαιρία – ἐπιτέλους – νὰ ξεσπάσει:

–Ὅλοι μὲ θεωροῦν τὸν πιὸ ἄτακτο, τὸν πιὸ κακὸ μαθητή. Ἀπὸ μικρὸ παιδὶ ἀκούω τὸ ἴδιο τροπάριο: «Δὲν εἶναι σὰν τὰ ἀδέλφια του. Εἶναι ὁ τύπος του ἔτσι. Ἀντιδραστικὸς καὶ ἀπείθαρχος. Ὁ χειρότερος μαθητής». Ἔ, λοιπόν, κυρία, ἂν μὲ θέλουν νὰ εἶμαι ὁ χειρότερος, δὲν ἔχω πρόβλημα, θὰ εἶμαι!

Στὰ τελευταῖα αὐτὰ λόγια του Νίκου, ἡ ἔμπειρη παιδαγωγὸς ποὺ ὅλη τὴν ὥρα τὸν ἄκουγε μὲ προσοχὴ καὶ πολλὴ κατανόηση, ἀντέδρασε ἔντονα:

–Ὄχι, Νίκο, οὔτε εἶσαι ὁ χειρότερος, οὔτε θέλουμε νὰ γίνεις. Ἔχεις δυναμικὸ χαρακτήρα καὶ αὐτὸ θὰ σὲ βοηθήσει νὰ ἐπιτύχεις μεγάλους καὶ ὑψηλοὺς στόχους...

Ἡ συζήτηση κράτησε ἀρκετά. Ἡ καθηγήτρια ἔβλεπε τὴν ψυχὴ τοῦ παιδιοῦ αὐτοῦ σὰν ἕνα ὁρμητικὸ ποτάμι ποὺ ἔτρεχε σὲ λάθος κατεύθυνση. Ἂν κάποιος ἔστρεφε τὸν δυναμισμό του σὲ κάτι δημιουργικό, θὰ μποροῦσε νὰ διαπρέψει! Τὴν ἴδια μέρα ἡ καθηγήτρια ἔκλεισε ραντεβοὺ καὶ μὲ τοὺς γονεῖς τοῦ παιδιοῦ. Ἤδη προετοιμαζόταν μιὰ μεγάλη ἀλλαγή. Ἄνοιγε μιὰ νέα σελίδα γιὰ τοὺς καθηγητές, τοὺς γονεῖς, τὸν ἴδιο τὸν Νίκο...

 

Στὴν ἐπιστήμη τῆς ψυχολογίας καὶ τῆς παιδαγωγικῆς περιγράφεται ἕνας σημαντικὸς παράγοντας, ποὺ ρυθμίζει σὲ μεγάλο βαθμὸ τὴ συμπεριφορὰ τοῦ ἀτόμου καὶ τὴν ἐξέλιξη τῆς προσωπικότητάς του. Πρόκειται γιὰ τὴν «αὐτοεκπληρούμενη προφητεία», ποὺ σημαίνει τὴν τάση ἑνὸς ἀτόμου νὰ φέρεται κατὰ τὸν τρόπο ποὺ ὁ ἴδιος ἢ οἱ ἄλλοι ἔχουν προεξοφλήσει γι᾿ αὐτόν.

Πολλοὶ γονεῖς, ἐπικεντρώνονται στὰ ἀρνητικὰ στοιχεῖα τῶν συμπεριφορῶν τοῦ παιδιοῦ καί, προκειμένου νὰ κινητοποιήσουν τὰ παιδιά τους νὰ διορθωθοῦν, κάνουν τὸ λάθος νὰ τοὺς προσδίδουν χαρακτηρισμοὺς καὶ ταμπέλες: π.χ «εἶσαι ἀπρόσεκτος, ἐπιπόλαιος», «δὲν θὰ καταφέρεις τίποτα στὴ ζωή σου» κτλ. Αὐτοὶ οἱ ὑποτιμητικοὶ χαρακτηρισμοί, ἂν καὶ ὑποτίθεται ὅτι ἀποσκοποῦν στὴ βελτίωση τῶν ἐπιδόσεων τοῦ παιδιοῦ, συνήθως καταλήγουν νὰ ἔχουν τὰ ἀντίθετα ἀποτελέσματα. Αὐτὸ συμβαίνει, διότι πράγματι τὸ παιδὶ μπορεῖ νὰ μὴν τὰ καταφέρνει ὅλα καλά, καὶ τότε χρεώνεται τὴν ἀποτυχία ὡς ἀναπόσπαστο κομμάτι τῆς ταυτότητάς του. Στὴ συνέχεια, ἡ συμπεριφορά του προσαρμόζεται στὸν χαρακτηρισμὸ αὐτόν, καὶ δὲν προσπαθεῖ γιὰ τὰ μέγιστα δυνατά, διότι ἔχει πιστέψει ὅτι δὲν πρόκειται νὰ τὰ καταφέρει. Ἔτσι ἐκπληρώνεται ἡ «προφητεία» τῆς ἀποτυχίας.

Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, καὶ ἡ στάση τῶν γονέων ἢ τῶν ἐκπαιδευτικῶν πρὸς τὰ παιδιὰ διαμορφώνεται ἀνάλογα μὲ τὶς προσδοκίες ποὺ ἔχουν γι᾿ αὐτά, γεγονὸς ποὺ ἔχει ἀντίκτυπο στὴν ἐξέλιξή τους. Ἔρευνες ἔχουν δείξει ὅτι οἱ μαθητὲς ποὺ ὁ δάσκαλος θεωρεῖ ὡς ἔξυπνους καὶ ἱκανούς, συνήθως παρουσιάζουν ὑψηλότερες ἐπιδόσεις σὲ σχέση μὲ τοὺς μαθητὲς ποὺ ἀντιμετωπίζει ὡς χαμηλοῦ ἐπιπέδου.

Ἂς προσέχουμε λοιπὸν νὰ μὴ βάζουμε ἐτικέτες καὶ νὰ μὴ χαρακτηρίζουμε ἀρνητικὰ τὰ παιδιά. Ἂς ἀποφεύγουμε τὶς κακὲς προβλέψεις ποὺ ὑπονομεύουν τὸ μέλλον τους. Κάθε παιδὶ ἔχει πολλὰ θετικὰ στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα καλούμαστε νὰ ἀνακαλύψουμε καὶ νὰ ἀναδείξουμε. Αὐτὸ προϋποθέτει σχέση ἐμπιστοσύνης μὲ τὰ παιδιὰ καθὼς καὶ πολλὴ ὑπομονή, μέχρι νὰ τὰ γνωρίσουμε καλύτερα καὶ νὰ τὰ βοηθήσουμε μὲ τὴ Χάρι τοῦ Θεοῦ νὰ ἀξιοποιήσουν τὰ χαρίσματα καὶ τὶς ἱκανότητές τους.

Ἂς μιλοῦμε λοιπὸν στὰ παιδιά μας μὲ θετικὸ τρόπο κι ἂς καλλιεργοῦμε ρεαλιστικὲς προσδοκίες γιὰ τὴν ἐξέλιξή τους. Τὰ ὁράματα ποὺ προσφέρουμε στὰ παιδιά μας διαμορφώνουν τὸ μέλλον τους καὶ γίνονται συχνὰ «αὐτοεκπληρούμενες προφητεῖες». Ἂς βοηθήσουμε λοιπὸν τὰ παιδιὰ νὰ στοχεύουν σὲ ὑψηλὰ ἰδανικὰ καὶ εὐγενῆ ὁράματα, ὥστε αὐτὰ τὰ ἰδανικὰ νὰ γίνουν πραγματικότητα στὴ ζωή τους.

 

ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «Ο ΣΩΤΗΡ», ΤΕΥΧΟΣ 2232, Ι/12/2020, ΣΕΛ. 497-498