ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ – ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΡΟΥΣΗ

 

ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ – ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

(Χρυ­σό­στο­μου Ρου­σῆ, γραμ­μα­τέ­α τῆς ἐκ­κλη­σι­α­στι­κῆς ἐ­πι­τρο­πῆς Ἀ­πο­στό­λων Παύ­λου καὶ Βαρ­νά­βα (1976-2018),)

Ἡ Θεί­α Λει­τουρ­γί­α ἀ­πο­τε­λεῖ τὸ κέν­τρο τῆς ὀρ­θό­δο­ξης λα­τρεί­ας. Εἶ­ναι τὸ με­γα­λύ­τε­ρο μυ­στή­ριο τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας, «τὸ μυ­στή­ριο τῆς πα­ρου­σί­ας τοῦ Χρι­στοῦ ἀ­νά­με­σά μας». Κα­θε­τί ποὺ ὑ­πάρ­χει ἢ συμ­βαί­νει στὸν Ἱ­ε­ρὸ Να­ὸ καὶ στὴ Θεί­α Λα­τρεί­α ἔ­χει τὴ ση­μα­σί­α καὶ τὸν συμ­βο­λι­σμό του, γιὰ νὰ μᾶς ὑ­πεν­θυ­μί­ζει γε­γο­νό­τα τῆς ζω­ῆς τοῦ Κυ­ρί­ου μας.

Τὸ ἄ­ναμ­μα τοῦ κε­ριοῦ στὴν ἐκ­κλη­σί­α ἀ­πο­τε­λεῖ μί­α «ση­μαν­τι­κὴ κί­νη­ση τοῦ ἀν­θρώ­που στὴν ἀ­να­ζή­τη­ση τοῦ θεί­ου καὶ στὴν ἐπικοινωνία μὲ τὸν Θε­ό». (Νι­κο­πό­λε­ως καὶ Πρε­βέ­ζης Χρυ­σό­στο­μος). «Συμ­βο­λί­ζει τὴν ἀ­γά­πη καὶ τὴν εἰ­ρή­νη ποὺ πρέ­πει νὰ χα­ρα­κτη­ρί­ζουν κά­θε χρι­στια­νό, ἐ­πει­δὴ τὸ κε­ρὶ πα­ρη­γο­ρεῖ τὸν ἄν­θρω­πο μὲ τὸ φῶς του μέ­σα στὸ σκο­τά­δι». (Συ­με­ὼν Θεσ­σα­λο­νί­κης)

Ἡ τι­μη­τι­κὴ προ­σκύ­νη­ση τῶν ἱ­ε­ρῶν εἰ­κό­νων μᾶς ἁ­γιά­ζει καὶ μᾶς φέρ­νει «σὲ ἄ­με­ση σχέ­ση μὲ τὴν χά­ρη καὶ τὴν ὑ­πό­στα­ση τοῦ εἰ­κο­νι­ζο­μέ­νου προ­σώ­που, ἀ­φοῦ καὶ ἡ ὕ­λη ἁ­γι­ά­ζε­ται μέ­σα στὴν Ἐκ­κλη­σί­α». (Ἱ­ε­ρὰ Σύ­νο­δος τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας τῆς Ἑλ­λά­δος, 16.01.2003). Ἡ Ἐκ­κλη­σί­α μας μὲ τὴν ἀ­να­στή­λω­ση τῶν εἰ­κό­νων (843 μ.Χ.) νο­μο­θέ­τη­σε τὴν προ­σκύ­νη­ση τῶν Ἱ­ε­ρῶν Εἰ­κό­νων, «θε­ο­λο­γών­τας ὅ­τι ἡ τι­μὴ με­τα­βαί­νει στὸ εἰ­κο­νι­ζό­με­νο πρό­σω­πο».   

Ἡ Μι­κρὴ Εἴ­σο­δος τοῦ Εὐ­αγ­γε­λί­ου συμ­βο­λί­ζει τὴν ἔ­ναρ­ξη τῆς δη­μό­σιας ζω­ῆς καὶ δρά­σης τοῦ Χρι­στοῦ: Ὅ­ταν βα­πτί­στη­κε στὸν Ἰ­ορ­δά­νη ἀ­πὸ τὸν Ἅ­γιο Ἰ­ω­άν­νη τὸν Πρό­δρο­μο, ὁ Χρι­στὸς ἄρ­χι­σε νὰ δι­δά­σκει τὸν Λό­γο τοῦ Θε­οῦ. Εἶ­ναι μί­α μι­κρὴ «λι­τα­νεί­α» στὴν ἀρ­χὴ σχε­δὸν τῆς Θ. Λει­τουρ­γί­ας. Ὁ ἱ­ε­ρέ­ας βγά­ζει τὸ Εὐ­αγ­γέ­λιο ἀ­πὸ τὴν πλα­ϊ­νὴ πύ­λη τοῦ Ἱ­ε­ροῦ, κρα­τών­τάς το μπρο­στὰ ἀ­πὸ τὸ πρό­σω­πό του – δεί­χνον­τας ἔ­τσι ὅ­τι περ­νά­ει ἀ­νά­με­σά μας ὁ Κύ­ριος ποὺ σὲ λί­γο θὰ μᾶς δι­δά­ξει – προ­χω­ρεῖ μπρο­στὰ ἀ­πὸ τὴν εἰ­κό­να τοῦ Χρι­στοῦ καὶ ἀ­να­φω­νεῖ: «Σο­φί­α! Ὀρ­θοί!». (ἡ Σο­φί­α τοῦ Θε­οῦ φα­νε­ρώ­θη­κε στὸν κό­σμο μὲ τὸ κή­ρυγ­μα τοῦ Εὐ­αγ­γε­λί­ου. Μὲ τὸ «Ὀρ­θοί» μᾶς κα­λεῖ νὰ στα­θοῦ­με εὐ­λα­βι­κὰ ὄρ­θιοι) Ν.Β. Ἡ λαμ­πά­δα, ποὺ προ­χω­ρᾶ μπρο­στὰ ἀ­πὸ τὸ Εὐ­αγ­γέ­λιο, συμ­βο­λί­ζει τὸν ἅ­γιο Ἰ­ω­άν­νη τὸν Πρό­δρο­μο, ποὺ μὲ τὸ κή­ρυγ­μά του προ­ε­τοί­μα­σε τὸν κό­σμο γιὰ νὰ δε­χτεῖ τὸν Χρι­στό. (https://ieramonopatia.gr) 

Τὰ Ἱ­ε­ρὰ Ἀ­να­γνώ­σμα­τα: Ὁ Ἀ­πό­στο­λος, ἕ­να ἀ­πό­σπα­σμα ἀ­πὸ τὶς ἐ­πι­στο­λὲς ποὺ ἔ­γρα­ψαν οἱ Ἀ­πό­στο­λοι σὲ δι­ά­φο­ρες Ἐκ­κλη­σί­ες ἢ κά­ποι­α ἄλ­λα πρό­σω­πα, ἢ  ἀ­πὸ τὶς Πρά­ξεις τῶν  Ἀ­πο­στό­λων,  συμ­βο­λί­ζει τὸ κή­ρυγ­μα τῶν ἀ­πο­στό­λων σὲ ὅ­λη τὴ γῆ. Ὅ­ταν τε­λει­ώ­σει ὁ Ἀ­πό­στο­λος, ὁ Ἱ­ε­ρέ­ας ἐμ­φα­νί­ζε­ται στὴν Ὡ­ραί­α Πύ­λη μὲ τὸ Εὐ­αγ­γέ­λιο: «Σο­φί­α. Ὀρ­θοί! ἀ­κού­σω­μεν τοῦ ἁ­γί­ου Εὐ­αγ­γε­λί­ου. Εἰ­ρή­νη πᾶ­σι.» (= νὰ ἔ­χου­με σο­φί­α (γιὰ νὰ κα­τα­λά­βου­με) καὶ ν᾿ ἀ­κού­σου­με ὄρ­θιοι τὸ ἅ­γιο Εὐ­αγ­γέ­λιο). Τὸ Εὐ­αγ­γέ­λιο συμ­βο­λί­ζει τὴν  πα­ρου­σί­α τοῦ Θε­οῦ ἀ­νά­με­σά μας. Πε­ρι­έ­χει ἀ­πο­σπά­σμα­τα ἀ­πὸ τὰ τέσ­σε­ρα εὐ­αγ­γέ­λια, τὰ βι­βλί­α στὰ ὁ­ποῖ­α οἱ τέσ­σε­ρις Εὐ­αγ­γε­λι­στὲς (Ματ­θαῖ­ος, Μάρ­κος, Λου­κᾶς, Ἰ­ω­άν­νης) κα­τέ­γρα­ψαν τὴ ζω­ὴ καὶ τὴ δι­δα­σκα­λί­α τοῦ Χρι­στοῦ. Τὸ Εὐ­αγ­γέ­λιο εἶ­ναι πάν­το­τε πά­νω στὴν Ἁ­γί­α Τρά­πε­ζα.(https://ieramonopatia.gr) 

Ὁ Χε­ρου­βι­κὸς Ὕ­μνος: Ψάλ­λε­ται σὲ ἀρ­γὸ μέ­λος πρὶν ἀ­πὸ τὴ Με­γά­λη Εἴ­σο­δο: «Οἱ τὰ Χε­ρου­βὶμ μυ­στι­κῶς εἰ­κο­νί­ζον­τες καὶ τῇ ζω­ο­ποι­ῷ Τριά­δι τὸν τρι­σά­γιον ὕ­μνον προ­σά­δον­τες, πᾶ­σαν τὴν βι­ο­τι­κὴν ἀ­πο­θώ­με­θα μέ­ρι­μναν, ὥς τὸν βα­σι­λέ­α τῶν ὅ­λων ὑ­πο­δε­ξό­με­νοι, ταῖς ἀγ­γε­λι­καῖς ἀ­ο­ρά­τως δο­ρυ­φο­ρού­με­νον τά­ξε­σιν. Ἀλ­λη­λού­ϊ­α». (= Ἐ­μεῖς ποὺ μυ­στι­κὰ εἰ­κο­νί­ζου­με τὰ Χε­ρου­βεὶμ καὶ ψάλ­λου­με στὴ ζω­ο­ποι­ὸ Τριά­δα τὸν τρι­σά­γιο ὕ­μνο, ἂς ἀ­φή­σου­με κά­θε βι­ο­τι­κὴ μέ­ρι­μνα, γιὰ νὰ ὑ­πο­δε­χθοῦ­με τὸν Βα­σι­λιὰ τῶν ὅ­λων, ποὺ ἀ­ό­ρα­τα συ­νο­δεύ­ε­ται ἀ­πὸ τὰ ἀγ­γε­λι­κὰ τάγ­μα­τα. Αἰ­νεῖ­τε τὸν Θε­ὸ) (Βῆ­μα Ὀρ­θο­δο­ξί­ας)

Ἡ Με­γά­λη Εἴ­σο­δος συμ­βο­λί­ζει τὴν πο­ρεί­α τοῦ Χρι­στοῦ πρὸς τὴν Ἱ­ε­ρου­σα­λήμ, ὅ­που ἔ­πρε­πε νὰ θυ­σια­στεῖ. Ὁ Ἱ­ε­ρέ­ας παίρ­νει ἀ­πὸ τὴν Πρό­θε­ση τὰ «δῶ­ρα ποὺ θὰ θυ­σια­στοῦν» καὶ κρα­τών­τας τα στὸ ὕ­ψος τῆς κε­φα­λῆς του, συ­νο­δευ­ό­με­νος ἀ­πὸ τὰ ἑ­ξα­πτέ­ρυ­γα, τὸν σταυρὸ καὶ τὸν θυμιατό, μὲ βῆ­μα ἀρ­γό, τὰ πε­ρι­φέ­ρει στὸν να­ό, γιὰ νὰ τὰ ἀ­πο­θέ­σει στὴν Ἁ­γί­α Τρά­πε­ζα,  ἀ­παγ­γέλ­λον­τας τὴ δέ­η­ση:  «Πάν­των ἡ­μῶν, μνη­σθεί­η Κύ­ριος ὁ Θε­ός,  ἐν τῇ βα­σι­λεί­ᾳ αὐ­τοῦ πάν­το­τε, νῦν καὶ ἀ­εὶ καὶ εἰς τοὺς αἰ­ῶ­νας τῶν αἰ­ώ­νων». Ἀ­μήν. Ἡ λέ­ξη «Ἀμήν» (=ἀ­λη­θῶς, ναὶ) ση­μαί­νει τὴν συγ­κα­τά­θε­σή μας.

Τὸ «Πι­στεύ­ω» δι­α­τυ­πώ­νει μὲ ἀ­κρί­βεια τὸ δόγμα περῖ τῆς Ἀγίας Τριάδος. (Γρά­φτη­κε ἀ­πὸ τὴν Α΄ καὶ τὴ Β΄ Οἰ­κου­με­νι­κὴ Σύ­νο­δο τὸν 4ο αἰ­ῶ­να μ.Χ.).  Ἡ ἐκ­φώ­νη­ση «τὰς θύ­ρας, τὰς θύ­ρας ἐν σο­φί­ᾳ πρό­σχω­μεν» ση­μαί­νει «νὰ προ­σέ­χου­με μὲ σο­φί­α τὶς πόρ­τες» τῆς καρ­διᾶς καὶ τοῦ νοῦ μας. Στὴν ἀρ­χαι­ό­τη­τα το  πρό­σταγ­μα αὐ­τὸ εἶ­χε καὶ μί­αν ἄλ­λη ση­μα­σί­α. Ἐ­πρό­τρε­πε τοὺς θυ­ρω­ροὺς τοῦ Να­οῦ νὰ ἐ­λέγ­ξουν ἄν οἱ Κα­τη­χού­με­νοι ἔ­χουν βγεῖ ἀ­πὸ τὸν Να­ὸ ἀ­φοῦ, δὲν εἶ­χαν δι­καί­ω­μα νὰ βρί­σκον­ται ἐν­τὸς τοῦ Να­οῦ κα­τὰ τὴν τέ­λε­ση τοῦ Μυ­στη­ρί­ου.

Ἡ Ἁ­γί­α Ἀ­να­φο­ρὰ εἶ­ναι τὸ ση­μαν­τι­κό­τε­ρο μέ­ρος τῆς Θεί­ας Λει­τουρ­γί­ας. Σ᾿ αὐ­τὸ κα­τα­τεί­νουν ὅ­λες οἱ εὐ­χὲς καὶ ψαλ­μω­δί­ες. Λέ­γε­ται ἀ­να­φο­ρὰ για­τί ἡ θυ­σί­α ποὺ τε­λεῖ­ται ἀ­να­φέ­ρε­ται, προ­σφέ­ρε­ται στὸ Θε­ό. «Στῶ­μεν κα­λῶς, στῶ­μεν με­τὰ φό­βου, πρό­σχω­μεν τὴν Ἁ­γί­αν Ἀ­να­φο­ρὰν ἐν εἰ­ρή­νῃ προ­σφέ­ρειν». (Ἂς στα­θοῦ­με γε­ρὰ σὲ ὅ­σα ὁ­μο­λο­γή­σα­με μὲ τὸ «Πι­στεύ­ω…»,. Ἂς στα­θοῦ­με μὲ φό­βο, για­τί εἶ­ναι με­γά­λος ὁ κίν­δυ­νος νὰ πλα­νη­θοῦ­με. Ὅ­ταν πα­ρα­μέ­νου­με στα­θε­ροὶ στὴν πί­στη, τό­τε ἂς προ­σφέ­ρου­με τὰ δῶ­ρα μας στὸν Θε­ὸ μὲ εἰ­ρή­νη)

«Λά­βε­τε, φά­γε­τε… Πί­ε­τε ἐξ αὐ­τοῦ πάν­τες…» Με­τὰ τὴν εὐ­χα­ρι­στή­ρια προ­σευ­χή, ὁ Ἱ­ε­ρέ­ας ἐ­πα­να­λαμ­βά­νει τὰ λό­για του Κυ­ρί­ου στὸ Μυ­στι­κὸ Δεῖ­πνο: «Λά­βε­τε, φά­γε­τε, τοῦ­τό μού ἐ­στι τὸ σῶ­μα ... καὶ Πί­ε­τε ἐξ αὐ­τοῦ πάν­τες, τοῦ­το ἐ­στὶ τὸ αἷ­μα μου...» μὲ τὰ ὁ­ποί­α συ­νέ­στη­σε τὸ μυ­στή­ριο τῆς Θεί­ας Εὐ­χα­ρι­στί­ας καὶ τὸ τε­λοῦ­με σύμ­φω­να μὲ τὴν ἐν­το­λή Του «τοῦ­το ποι­εῖ­τε εἰς τὴν ἐ­μὴν ἀ­νά­μνη­σιν».  Ὁ ἱ­ε­ρέ­ας κα­τα­λή­γει μὲ τὴν πιὸ κά­τω ἐκ­φώ­νη­ση:

«Τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν Σοὶ προ­σφέ­ρο­με­ν κα­τὰ πάν­τα καὶ διὰ πάν­τα». (=Τὰ δι­κά σου ἀπ᾿ τὰ δι­κά σου,προ­σφέ­ρου­με σὲ Σέ­να, σὲ κά­θε και­ρὸ καὶ γιὰ ὅ­λες τὶς εὐ­ερ­γε­σί­ες). Αὐ­τὰ ποὺ προ­σφέ­ρου­με σὰν δῶ­ρα, δη­λα­δὴ ὁ ἄρ­τος καὶ ὁ οἶ­νος γιὰ νὰ γί­νουν σῶ­μα καὶ αἷ­μα Χρι­στοῦ, δὲν εἶ­ναι πα­ρὰ αὐ­τὰ ποὺ ὁ ἴ­διος ὁ Δη­μι­ουρ­γὸς μᾶς χά­ρι­σε καὶ ἀν­τα­πο­δί­δου­με.

«Με­τὰ φό­βου Θε­οῦ, πί­στε­ως καὶ ἀ­γά­πης προ­σέλ­θε­τε», ἐκ­φω­νεῖ ὁ Ἱ­ε­ρέ­ας ἀ­πὸ τὴν Ὡ­ραί­α Πύ­λη, βα­στά­ζον­τας τὸ Ἅ­γιο Πο­τή­ριο. Ἡ στιγ­μὴ αὐ­τὴ εἶ­ναι συγ­κλο­νι­στι­κή. Ὅ­λα ὅ­σα ἔ­γι­ναν μέ­χρι τώ­ρα, ἔ­γι­ναν γι᾿ αὐ­τὴ τὴ στιγ­μή. Μὲ τὴν Εὐ­χα­ρι­στί­α με­τέ­χου­με στὴ ζω­ή, στὸ πά­θος καὶ τὴν Ἀ­νά­στα­ση τοῦ Χρι­στοῦ. Τὸ σῶ­μα καὶ τὸ αἷ­μα μᾶς δί­νον­ται εἰς ἄ­φε­σιν ἁ­μαρ­τι­ῶν καὶ ζω­ὴ τὴν αἰ­ώ­νιον. (+Αρχ. Παν­τε­λε­ή­μων Πα­πα­συν­νε­φά­κης)

Πη­γές:  + Ἀρ­χι­μαν­δρί­της Παν­τε­λε­ή­μων Πα­πα­συν­νε­φά­κης: "Κα­τα­νο­ών­τας τὴ Θεί­α Λει­τουρ­γί­α" 2007. Ἅγιος Νικόλαος         

Ἅ­γιος Νι­κό­λα­ος Κα­βά­σι­λας: "Ἑρ­μη­νεί­α τῆς θεί­ας Λει­τουρ­γί­ας"(2019).