Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΚΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΦΟΥ

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΠ.ΠΑΥΛΟΥ καὶ ΒΑΡΝΑΒΑ

Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΚΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Ἡ νηστεία εἶναι ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ. Ἡ πρώτη. Ἡ πιὸ παλιὰ ἀπὸ ὅλες. Τὴν ἔδωσε στὸν Ἀδὰμ μέσα στὸν παράδεισο.Τὸ νόημα τῆς νηστείας ἦταν: μὲ τὸ ὅπλο τῆς νηστείας νὰ συνηθίσουν οἱ ἄνθρωποι στὴν ὑπακοὴ στὸν Θεὸ καὶ στὴν πάλη κατὰ τοῦ διαβόλου. Ὁ Χριστός, τόνισε ἀκόμη περισσότερο τὴν ἀξία τῆς νηστείας. Εἶπε: «Τὸ γένος τοῦτο οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ» – Δηλαδὴ μὲ τὴ νηστεία πολεμᾶμε τὸν διάβολο καὶ τὸν νικᾶμε.

Μὴν περιορίζεις ὅμως τὸ καλὸ τῆς νηστείας μόνο στὴν ἀποχὴ ἀπὸ τὸ φαγητό. Νὰ δικαιολογεῖς τὸν πλησίον σου γιὰ τὰ σφάλματα ἢ τὶς παραλείψεις του, γιατί αὐτὸ μαρτυρεῖ ταπείνωση καὶ ἀγάπη. (Γέρων Ἐφραίμ, Λουϊζιάνα)

Ὁ μήνας Αὔγουστος εἶναι ὁ μήνας τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τῆς Παναγίας μας. Ἂν καθ᾿ ὅλο τὸ ἔτος ἔχουμε συχνὲς καὶ πυκνὲς ἀναφορὲς γιὰ τὴ Μητέρα τοῦ Κυρίου, ἐκεῖ ποὺ ἀποκορυφώνεται ἡ δοξολογική, τιμητικὴ καὶ ἱκετευτικὴ ἀναφορά μας σ᾿ Ἐκείνη, εἶναι κατὰ τὸν μήνα αὐτό, λόγῳ τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεώς της καὶ τῆς μεταστάσεώς της ποὺ κατὰ τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι συνδεδεμένη μὲ αὐτὴν. Μὲ τὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου κατανοοῦμε οἱ πιστοὶ ὅτι τίποτε δὲν ὑπῆρξε τυχαῖο στὴ ζωή της – ἄλλωστε, ὑπάρχει τίποτε τυχαῖο; – ἀλλὰ ὅλα συμπλέκονταν ἀπὸ τὴ Θεία Χάρη, ἡ ὁποία συνεργαζόταν μὲ τὴν ἐλεύθερη βούλησή της, ὥστε νὰ φθάσει νὰ γίνει ἡ Παναγία αὐτὸ ποὺ δηλώνει ἡ προσωνυμία της: Πᾶν-ἁγία. Ὑπεράνω δηλαδὴ ὁποιουδήποτε ἁγίου, εἴτε ἀνθρώπου εἴτε ἀγγέλου. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ψάλλει ἀδιάκοπα ἡ Ἐκκλησία μας: «Τὴν τιμιωτέραν τῶν Χερουβεὶμ καὶ ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ». Ἀπὸ αὐτὸ καταλαβαίνουμε καὶ γιατί ἡ νηστεία γιὰ τὴν Παναγία, γιατί οἱ καθημερινὲς ἱκεσίες μας μὲ τοὺς παρακλητικοὺς κανόνες, γιατί οἱ γονυκλισίες.

Οἱ παρακλητικοὶ κανόνες, μεγάλος καὶ μικρός, (ψάλλονται ἐναλλάξ, δηλαδὴ τὴ μία μέρα ψάλλεται ὁ Μεγάλος καὶ τὴν ἄλλη ὁ Μικρὸς) ἀποτελοῦν μακάριο ἐντρύφημα κάθε πιστοῦ, παρηγοριὰ κι ἐλπίδα του σ᾿ ὅλες τὶς περιστάσεις τῆς ζωῆς του. Καὶ τοῦτο γιατί οἱ βασικὲς προϋποθέσεις στὶς ὁποῖες στηρίζονται καὶ οἱ δύο κανόνες, εἶναι ἀφενὸς τὸ γεγονὸς ὅτι ὡς ἄνθρωποι χειμαζόμαστε εὑρισκόμενοι μέσα σ᾿ αὐτὸν τὸν ταλαίπωρο κόσμο μὲ τοὺς πολυποίκιλους πειρασμοὺς καὶ τὶς παγίδες του, ἀφετέρου ὑπάρχει ἡ ἐλπίδα καὶ ἡ παρηγοριά, ἡ καταφυγὴ καὶ ἡ δύναμη, ποὺ εἶναι ἡ παρουσία τῆς Παναγίας στὴ ζωή μας.

Τὸ 15αύγουστο, κάθε βράδυ, τελοῦμε στὶς ἐκκλησίες τὴν Παράκληση τῆς Παναγίας. Ἡ Παράκληση εἶναι ἕνα μουσικὸ ποίημα - προσευχή, ποὺ ἔγραψε τὸν 9ο αἰώνα μᾶλλον ὁ ἅγιος Θεοφάνης ὁ Γραπτός, ποὺ ἀντιστάθηκε ἡρωικὰ στοὺς Εἰκονομάχους, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ τὸν σημαδέψουν στὸ κεφάλι μὲ πυρωμένο σίδερο!

Ἡ παράκληση ποὺ ἔγραψε ὁ ἅγιος Θεοφάνης ὀνομάζεται «Μικρὴ» Παράκληση (ἐπίσημα λέγεται «μικρὸς παρακλητικὸς κανόνας», γιατί «κανόνας» εἶναι τὸ βυζαντινὸ μουσικὸ καὶ ποιητικὸ εἶδος, μὲ εἰδικὸ στὺλ γραμμένος, μὲ ὠδὲς κλπ). 

Ὑπάρχει καὶ ἡ Μεγάλη Παράκληση, ποὺ  ἔγραψε ὁ μεγάλος ποιητὴς καὶ αὐτοκράτορας τῆς Νίκαιας, Θεόδωρος Β΄ Λάσκαρις (ὅταν ἡ Κωνσταντινούπολη ἦταν ὑπόδουλη στοὺς σταυροφόρους). Εἶναι κι αὐτὴ ἕνα σπουδαῖο ποίημα - κανόνας, ποὺ φανερώνει τὶς πνευματικὲς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ τὴ βοήθεια ποὺ ἔχει πάρει καὶ παίρνει συνεχῶς ἀπὸ τὴν Παναγία.

Μόνο κατὰ τοὺς ἑσπερινοὺς τῶν Σαββάτων καὶ τῆς Ἑορτῆς τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου δὲν ψάλλονται οἱ Παρακλήσεις, καὶ τοῦτο ἐπειδὴ τὸ περιεχόμενό τους εἶναι πένθιμο καὶ ἱκετευτικὸ καὶ δὲν συμφωνεῖ πρὸς τὸ χαρμόσυνο ὕφος τῶν ἑορταστικῶν αὐτῶν ὕμνων.

Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὴν περίοδο τοῦ Δεκαπενταύγουστου, ἡ Μικρὴ ἰδίως Παράκληση, ψάλλεται συχνά, «ἐν πάση περιστάσει καὶ θλίψει ψυχῆς», εἴτε στοὺς Ἱεροὺς Ναοὺς εἴτε καὶ κατ᾿ οἶκον ἀπὸ τοὺς πιστούς, οἱ ὁποῖοι ἐπιθυμοῦν νὰ ἱκετεύσουν δι᾿ αὐτῆς τὴ Θεοτόκο καὶ νὰ ἐπικαλεσθοῦν τὴν μεσιτεία της.

Οἱ Παρακλήσεις περιλαμβάνουν στὴν Ἀκολουθία τους καὶ Ψαλμούς, δεήσεις ὑπὲρ τῶν ζώντων πιστῶν ὑπὲρ τῶν ὁποίων τελοῦνται. Τὸ περιεχόμενο τῶν Παρακλήσεων εἶναι ἱκετευτικό, συγκινεῖ τοὺς πιστούς, διδάσκει καὶ προτρέπει αὐτοὺς νὰ προστρέχουν μὲ ἐμπιστοσύνη πάντοτε πρὸς τὴν Κυρία Θεοτόκο, τὴ Μεγάλη Μητέρα τους, γιὰ νὰ βρίσκουν παρηγοριὰ καὶ νὰ λαμβάνουν βοήθεια στὶς ἀνάγκες τους. (Ἱερὰ Μονὴ Ἀσωμάτων)

Διασκευή: Χρυσόστομος Ρουσής, ἐκπαιδευτικὸς (Αὔγουστος 2018)