ΚΥΡΙΑΚΗ Α΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ (ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ). ΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ

 

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΑΦΟΥ

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΧΛΩΡΑΚΑΣ   

ΚΥΡΙΑΚΗ Α΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

(ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ)

(19 ΙΟΥΝΙΟΥ 2022)

 

Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ (ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ)

Ἀ­δελ­φοί, οἱ ἃγιοι πάντες δι­ὰ πί­στε­ως κα­τη­γω­νί­σαν­το βα­σι­λε­ί­ας, εἰρ­γά­σαν­το δι­και­ο­σύ­νην, ἐ­πέ­τυ­χον ἐ­παγ­γε­λι­ῶν, ἔ­φρα­ξαν στό­μα­τα λε­όν­των, ἔ­σβε­σαν δύ­να­μιν πυ­ρός, ἔ­φυ­γον στό­μα­τα μα­χα­ί­ρας, ἐ­νε­δυ­να­μώ­θη­σαν ἀ­πὸ ἀ­σθε­νε­ί­ας, ἐ­γε­νή­θη­σαν ἰ­σχυ­ροὶ ἐν πο­λέ­μῳ, πα­ρεμ­βο­λὰς ἔ­κλι­ναν ἀλ­λο­τρί­ων· ἔ­λα­βον γυ­ναῖ­κες ἐξ ἀ­να­στά­σε­ως τοὺς νε­κροὺς αὐ­τῶν· ἄλ­λοι δὲ ἐ­τυμ­πα­νί­σθη­σαν, οὐ προσ­δε­ξά­με­νοι τὴν ἀ­πο­λύ­τρω­σιν, ἵ­να κρε­ίτ­το­νος ἀ­να­στά­σε­ως τύ­χω­σιν· ἕ­τε­ροι δὲ ἐμ­παιγ­μῶν καὶ μα­στί­γων πεῖ­ραν ἔ­λα­βον, ἔ­τι δὲ δε­σμῶν καὶ φυ­λα­κῆς· ἐ­λι­θά­σθη­σαν, ἐ­πρί­σθη­σαν, ἐ­πει­ρά­σθη­σαν, ἐν φό­νῳ μα­χα­ί­ρας ἀ­πέ­θα­νον, πε­ρι­ῆλ­θον ἐν μη­λω­ταῖς, ἐν αἰ­γε­ί­οις δέρ­μα­σιν, ὑ­στε­ρού­με­νοι, θλι­βό­με­νοι, κα­κου­χο­ύ­με­νοι, ὧν οὐκ ἦν ἄ­ξι­ος ὁ κό­σμος, ἐν ἐ­ρη­μί­αις πλα­νώ­με­νοι καὶ ὄ­ρε­σι καὶ σπη­λα­ί­οις καὶ ταῖς ὀ­παῖς τῆς γῆς. Καὶ οὗ­τοι πάν­τες μαρ­τυ­ρη­θέν­τες δι­ὰ τῆς πί­στε­ως οὐκ ἐ­κο­μί­σαν­το τὴν ἐ­παγ­γε­λί­αν, τοῦ Θε­οῦ πε­ρὶ ἡ­μῶν κρεῖτ­τόν τι προ­βλε­ψα­μέ­νου, ἵ­να μὴ χω­ρὶς ἡ­μῶν τε­λει­ω­θῶ­σι. Τοι­γα­ροῦν καὶ ἡ­μεῖς, το­σοῦ­τον ἔ­χον­τες πε­ρι­κε­ί­με­νον ἡ­μῖν νέ­φος μαρ­τύ­ρων, ὄγ­κον ἀ­πο­θέ­με­νοι πάν­τα καὶ τὴν εὐ­πε­ρί­στα­τον ἁ­μαρ­τί­αν, δι' ὑ­πο­μο­νῆς τρέ­χω­μεν τὸν προ­κε­ί­με­νον ἡ­μῖν ἀ­γῶ­να, ἀ­φο­ρῶν­τες εἰς τὸν τῆς πί­στε­ως ἀρ­χη­γὸν καὶ τε­λει­ω­τὴν Ἰ­η­σοῦν.                                                         

   (Εβρ.ια΄[11] 33 – ιβ΄[12] 2)

 

ΕΡ­ΜΗ­ΝΕΙΑ (Π.Ν.ΤΡΕΜ­ΠΕ­ΛΑ)

Ἀ­δελ­φοί, οἱ ἃγιοι πάντες, ἐπειδὴ εἶχαν πίστη, καταπολέμησαν καὶ ὑπέταξαν βασίλεια, κυβέρνησαν τὸν λαὸ μὲ δικαιοσύνη, πέτυχαν τὴν πραγματοποίηση τῶν ὑποσχέσεων ποὺ τοὺς ἔδωσε ὁ Θεός, ἔφραξαν στόματα λιονταριῶν, ὅπως ὁ Δανιήλ, ἔσβησαν τὴν καταστρεπτικὴ δύναμη τῆς φωτιᾶς, διέφυγαν τὸν κίνδυνο τῆς σφαγῆς, πῆραν δύναμη κι ἔγιναν καλὰ ἀπό ἀρρώστιες, ἀναδείχθηκαν ἰσχυροὶ καὶ ἀνίκητοι στὸν πόλεμο, ἔτρεψαν σὲ φυγὴ τὶς ἐχθρικὲς παρατάξεις καὶ τὰ πολυπληθῆ στρατεύματά τους. Μὲ τὴν πίστη ποὺ εἶχαν στὴν ὑπερφυσικὴ δύναμη τῶν προφητῶν οἱ γυναῖκες ποὺ ἀναφέρει ἡ Παλαιὰ Διαθήκη ξαναπῆραν πίσω ζωντανὰ τὰ νεκρὰ παιδιά τους ποὺ ἀνέστησαν οἱ προφῆτες. Κι ἄλλοι δέθηκαν στὸ βασανιστικὸ ὄργανο ποὺ λεγόταν τύμπανο καὶ δάρθηκαν σκληρὰ μέχρι θανάτου, ἐπειδὴ δὲν δέχθηκαν νὰ ἀρνηθοῦν τὴν πίστη τους καὶ νὰ ἐλευθερωθοῦν ἔτσι ἀπό τὸ μαρτύριο. Προτίμησαν τὸ σκληρὸ αὐτὸ μαρτύριο, γιὰ νὰ ἀναστηθοῦν σὲ μιὰ καλύτερη ζωή, παρά νὰ ἔχουν μιὰ πρόσκαιρη ἀποκατάσταση στὴ ζωὴ αὐτή. Κι ἄλλοι πάλι δοκίμασαν ἐμπαιγμοὺς καὶ μαστιγώσεις, ἀκόμη μάλιστα καὶ δεσμὰ καὶ φυλακίσεις. Λιθοβολήθηκαν, πριονίσθηκαν, δοκίμασαν πολλοὺς πειρασμούς, θανατώθηκαν μὲ σφαγὴ ἀπό μαχαίρι, περιφέρονταν σάν πλανόδιοι ἐδῶ κι ἐκεῖ. Φοροῦσαν γιὰ ροῦχα προβιὲς καὶ γιδοδέρματα, ζώντας μέσα σὲ στερήσεις, θλίψεις καὶ κακοπάθειες. Ὁλόκληρος ὁ κόσμος δὲν ἄξιζε ὅσο οἱ ἅγιοι αὐτοὶ ἄνδρες, κι οὔτε μποροῦσε νὰ συγκριθεῖ μ' αὐτούς. Περιπλανιόνταν σὲ ἐρημιὲς καὶ σὲ βουνά, σὲ σπηλιὲς καὶ σὲ τρύπες τῆς γῆς. Κι ὅλοι αὐτοὶ οἱ ἅγιοι ἄνδρες, ἄν καὶ ἔλαβαν ἐγκωμιαστικὴ μαρτυρία γιὰ τὴν πίστη τους, δὲν ἀπόλαυσαν τὴν ὑπόσχεση τῆς οὐράνιας κληρονομιᾶς. Κι αὐτὸ διότι ὁ Θεὸς προέβλεψε γιὰ μᾶς κάτι καλύτερο, ὥστε αὐτοὶ νὰ μή λάβουν σὲ βαθμὸ τέλειο τὴ σωτηρία τους χωρὶς ἐμᾶς, ἀλλά νὰ τὴ λάβουμε ὅλοι μαζί. Ἔτσι ἐμεῖς βρισκόμαστε τώρα σὲ πλεονεκτικότερη θέση ἀπ' αὐτοὺς  ὄχι μόνο ἐπειδὴ ζοῦμε στὰ χρόνια τῆς ἀπολυτρώσεως τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά καὶ ἐπειδὴ ἡ περίοδος τῆς ἀναμονῆς γιᾶ μᾶς εἶναι μικρότερη. Ἔχοντας λοιπὸν κι ἐμεῖς τριγύρω μας ἕνα τόσο μεγάλο καὶ πυκνὸ σύννεφο ἀγίων ἀνθρώπων ποῦ μαρτύρησαν γιά τὴν ἀλήθεια τῆς πίστεως, ἂς πετάξουμε ἀπό πάνω μας κάθε φορτίο βιοτικῶν πραγμάτων καὶ φροντίδων, ἐπιπλέον μάλιστα καὶ τὴν ἁμαρτία, στὴν ὁποία εὔκολα κανείς παρασύρεται. Κι ἂς τρέχουμε μὲ ὑπομονὴ τὸν ἀγώνα ποὺ προβάλλει μπροστά μας. Καὶ πουθενὰ ἀλλοῦ ἂς μή στρέφουμε τὰ βλέμματά μας καὶ τὴν προσοχὴ μας παρὰ μόνο στὸν Ἰησοῦ, ποὺ εἶναι ὁ ἀρχηγὸς καὶ θεμελιωτὴς τῆς πίστεώς μας καὶ μᾶς τελειοποιεῖ σ' αὐτήν.

 

ΤΟ ΙΕΡΟ  ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ

Εἶπεν ὁ Κύριος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς^. Πᾶς οὖν ὅ­στις ὁ­μο­λο­γή­σει ἐν ἐ­μοὶ ἔμ­προ­σθεν τῶν ἀν­θρώ­πων, ὁ­μο­λο­γή­σω κἀ­γὼ ἐν αὐ­τῷ ἔμ­προ­σθεν τοῦ πα­τρός μου τοῦ ἐν οὐ­ρα­νοῖς· ὅ­στις δ' ἂν ἀρ­νή­ση­ταί με ἔμ­προ­σθεν τῶν ἀν­θρώ­πων, ἀρ­νή­σο­μαι αὐ­τὸν κἀ­γὼ ἔμ­προ­σθεν τοῦ πα­τρός μου τοῦ ἐν οὐ­ρα­νοῖς. Ὁ  φι­λῶν πα­τέ­ρα ἢ μη­τέ­ρα ὑ­πὲρ ἐ­μὲ οὐκ ἔ­στι μου ἄ­ξι­ος· καὶ ὁ φι­λῶν υἱ­ὸν ἢ θυ­γα­τέ­ρα ὑ­πὲρ ἐ­μὲ οὐκ ἔ­στι μου ἄ­ξι­ος· καὶ ὃς οὐ λαμ­βά­νει τὸν σταυ­ρὸν αὐ­τοῦ καὶ ἀ­κο­λου­θεῖ ὀ­πί­σω μου, οὐκ ἔ­στι μου ἄ­ξι­ος. Τότε ἀ­πο­κρι­θεὶς ὁ Πέτρος εἶ­πεν αὐ­τῷ· Ἰ­δοὺ ἡ­μεῖς ἀ­φή­κα­μεν πάν­τα καὶ ἠ­κο­λου­θή­σα­μέν σοι· τί ἄ­ρα ἔ­σται ἡ­μῖν; ὁ δὲ Ἰ­η­σοῦς εἶ­πεν αὐ­τοῖς· Ἀ­μὴν λέ­γω ὑ­μῖν ὅ­τι ὑ­μεῖς οἱ ἀ­κο­λου­θή­σαν­τές μοι, ἐν τῇ πα­λιγ­γε­νε­σί­ᾳ, ὅ­ταν κα­θί­σῃ ὁ υἱ­ὸς τοῦ ἀν­θρώ­που ἐ­πὶ θρό­νου δό­ξης αὐ­τοῦ, κα­θί­σε­σθε καὶ ὑ­μεῖς ἐ­πὶ δώ­δε­κα θρό­νους κρί­νον­τες τὰς δώ­δε­κα φυ­λὰς τοῦ Ἰσ­ρα­ήλ. καὶ πᾶς ὅς ἀ­φῆ­κεν οἰ­κί­ας ἢ ἀ­δελ­φοὺς ἢ ἀ­δελ­φὰς ἢ πα­τέ­ρα ἢ μη­τέ­ρα ἢ γυ­να­ί­κα ἢ τέ­κνα ἢ ἀ­γροὺς ἕ­νε­κεν τοῦ ὀ­νό­μα­τός μου, ἑ­κα­τον­τα­πλα­σί­ο­να λή­ψε­ται καὶ ζω­ὴν αἰ­ώ­νι­ον κλη­ρο­νο­μή­σει. Πολ­λοὶ δὲ ἔ­σον­ται πρῶ­τοι ἔ­σχα­τοι καὶ ἔ­σχα­τοι πρῶ­τοι.

                    (Ματθ.ι΄[10] 32 – 33, 37 – 38, ιθ΄[19] 27 – 30)

 

ΑΓΙΟΙ ΠΑΝΤΕΣ

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ

Σήμερα ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία πανηγυρίζει τὴ μνήμη τῶν ἁγίων Πάντων· τῶν ἀγωνιστῶν τῆς πίστεως ποὺ βάδισαν τὸν ἀνηφορικὸ δρόμο τῆς ἁγιότητος, ἐπειδὴ ἀγάπησαν πολὺ τὸν Κύριο καὶ θέλησαν νὰ ζήσουν μαζί Του αἰωνίως. Αὐτὸν τὸν δρόμο πρὸς τὸν οὐρανό, ποὺ ἀκολούθησαν ὅλοι οἱ Ἅγιοι, μᾶς ὑποδεικνύει καὶ τὸ σημερινὸ Ἀνάγνωσμα.

1. ΠΡΩΤΗ ΑΓΑΠΗ

Κάθε ἄνθρωπο, μᾶς λέγει ὁ Κύριος, ὁ ὁποῖος θὰ ὁμολογήσει τὴν πίστη του σὲ μένα μπροστὰ στοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, θα τὸν ἀναγνωρίσω κι ἐγὼ σὰν δικό μου κατὰ τὴ Δευτέρα μου Παρουσία ἐνώπιον τοῦ οὐρανίου Πατρός μου. Ἐκεῖνον ὅμως ὁ ὁποῖος ἀπὸ φόβο καὶ δειλία, ὑπολογισμοὺς καὶ ἀνθρωπαρέσκεια θὰ μὲ ἀρνηθεῖ μπροστὰ στοὺς ἀνθρώπους, θὰ τὸν ἀρνηθῶ κι ἐγὼ καὶ δὲν θὰ τὸν ἀναγνωρίσω μπροστὰ στὸν οὐράνιο Πατέρα μου.

Ἐκεῖνος ποὺ ἀγαπᾶ τὸν πατέρα του ἢ τὴν μητέρα του περισσότερο ἀπὸ ἐμένα, δὲν εἶναι ἄξιος καὶ γνήσιος μαθητής μου. Καὶ ὅποιος ἀγαπᾶ τὸ παιδί του περισσότερο ἀπὸ ἐμένα, δὲν εἶναι ἄξιος γιὰ ἐμένα. Τὸ ἴδιο καὶ ὅποιος δὲν μὲ ἀκολουθεῖ μὲ τὴν ἀπόφαση καὶ νὰ πεθάνει ἀκόμη γιὰ χάρη μου μὲ θάνατο μαρτυρικὸ, ἂν χρειασθεῖ.

ΑΚΑΤΑΛΗΠΤΑ τὰ λόγια αὐτὰ τοῦ Κυρίου μας. Μᾶς ζητεῖ νὰ τὸν ἀγαπήσουμε τόσο πολύ, ὥστε νὰ φθάσουμε καὶ μέχρι τὸ μαρτύριο γιὰ χάρη Του· νὰ τὸν ἀγαπήσουμε περισσότερο κι ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας, περισσότερο κι ἀπὸ τὰ πλέον ἀγαπημένα μας πρόσωπα· νὰ βάλουμε σὲ δεύτερη θέση τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν πατέρα μας, τὴ μητέρα μας, τὰ παιδιά μας. Βέβαια ὁ Κύριος δὲν θέλει νὰ σβήσουμε ἀπὸ τὴν καρδιά μας τὴν ἀγάπη πρὸς τὰ πρόσωπα αὐτά, ἀλλὰ μᾶς ζητεῖ νὰ βάζουμε πρῶτα ἀπ᾿ ὅλα Ἐκεῖνον.

Ἂς ρωτήσουμε λοιπὸν μὲ εἰλικρίνεια τὸν ἑαυτό μας: Ἀγαποῦμε πράγματι μὲ ὅλη μας τὴ δύναμη καὶ τὴ θέρμη τῆς ψυχῆς μας τὸν Κύριο; Τὸν ἔχουμε βάλει στὴν πρώτη θέση τῆς καρδιᾶς μας; Ἢ μήπως κάποτε μετριάζεται ἡ ἀγάπη μας πρὸς τὸν Θεό, ἐπειδὴ ἀγαποῦμε περισσότερο ἄλλα πρόσωπα ἢ πράγματα;

Διότι ὁ Κύριος δὲν θέλει ἁπλῶς μιὰ θέση στὴν καρδιά μας, ἀλλὰ τὴν πρώτη θέση· καὶ στὴν καρδιά μας καὶ στὴ ζωή μας. Αὐτὸ ἀκριβῶς ἔκαναν καὶ οἱ Ἅγιοι. Ἀγάπησαν δυνατὰ καὶ πάνω ἀπ᾿ ὁτιδήποτε ἄλλο τὸν Θεό. Καὶ ἔζησαν μ᾿ Αὐτὸν καὶ γι᾿ Αὐτόν. Πολὺ εὔλογη λοιπὸν εἶναι καὶ ἡ ἐρώτηση τοῦ ἀποστόλου Πέτρου, ποὺ ἀκολουθεῖ στὴ συνέχεια τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου.

2. ΠΡΩΤΗ ΘΕΣΗ

Ἐμεῖς οἱ μαθηταί Σου, εἶπεν ὁ Πέτρος, τὰ ἀφήσαμε ὅλα καὶ Σὲ ἀκολουθήσαμε. Ποιὰ λοιπὸν ἀμοιβὴ θὰ ἔχουμε;

Καὶ ὁ Κύριος ἀπαντᾶ:

Σᾶς διαβεβαιώνω ὅτι ἐσεῖς ποὺ μὲ ἀκολουθήσατε καὶ θὰ μείνετε πιστοὶ μέχρι τέλους σὲ μένα, ὅταν κατὰ τὴ Δευτέρα μου Παρουσία καὶ τὴν ἀναδημιουργία τοῦ σύμπαντος θὰ καθίσω στὸν ἔνδοξο θρόνο μου γιὰ νὰ κρίνω ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, τότε καὶ σεῖς θὰ καθίσετε σὲ δώδεκα θρόνους γιὰ νὰ κρίνετε τὶς δώδεκα φυλὲς τοῦ Ἰσραήλ. Ἀλλὰ καὶ καθένας ὁ ὁποῖος θὰ μείνει πιστὸς καὶ ἀφοσιωμένος σὲ μένα, καὶ ἄφησε γιὰ χάρη μου σπίτια, ἀδελφοὺς ἢ ἀδελφὲς ἢ πατέρα ἢ μητέρα ἢ γυναίκα ἢ παιδιὰ ἢ χωράφια, αὐτὸς κι ἐδῶ στὴ γῆ θὰ ἀπολαύσει ἑκατονταπλάσια καί, τὸ σπουδαιότερο, θὰ κληρονομήσει τὴν αἰώνια ζωή. Πολλοὶ ποὺ σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο θεωροῦνται πρῶτοι, στὴν αἰωνιότητα θὰ βρεθοῦν τελευταῖοι. Ἐνῶ ἄλλοι, οἱ ὁποῖοι ἐδῶ θεωροῦνται ἀπό τους ἀνθρώπους τελευταῖοι καὶ ἄσημοι, ἐκεῖ θὰ εἶναι πρῶτοι.

ΠΟΣΟ ἀντιστρέφονται λοιπὸν οἱ θέσεις στὴν ἄλλη ζωή! Ἐδῶ σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο, ποὺ ἐπικρατεῖ τὸ ψέμα, ἡ ὑποκρισία καὶ ἡ μάταιη δόξα, συνήθως κυριαρχοῦν καὶ βρίσκονται στὴν ἐπιφάνεια ἄνθρωποι κούφιοι, κενόδοξοι, ἀνάξιοι τῆς θέσεώς τους. Καὶ μάλιστα συχνὰ προβάλλονται καὶ διαφημίζονται ὡς πρότυπα ζωῆς ἄνθρωποι διεστραμμένοι, πνευματικὰ ἄρρωστοι. Ἐνῷ πολλοὶ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, ἐπειδὴ δὲν θέλουν νὰ κάνουν συμβιβασμοὺς μὲ τὴ συνείδησή τους, συχνὰ χάνουν ἀξιώματα, θέσεις καὶ τιμές, μένουν στὸ περιθώριο. Εἶναι μάλιστα ἀρκετοὶ καὶ ἐκεῖνοι ποὺ θυσιάζουν γιὰ χάρη τοῦ Χριστοῦ πτυχία καὶ κοινωνικὴ ἀνάδειξη καὶ ἀφοσιώνονται ὁλοκληρωτικὰ στὸν Χριστὸ καὶ τὴν Ἐκκλησία Του. Ὅλους ὅμως αὐτοὺς δὲν τοὺς προβάλλουν τὰ Μέσα Μαζικῆς Ἐνημερώσεως, δὲν τοὺς ξέρουν οἱ πολλοί. Κάποιοι μάλιστα τοὺς θεωροῦν ὡς τοὺς ἀποτυχημένους τῆς ζωῆς, ὡς τοὺς τελευταίους. Καὶ γι᾿ αὐτὸ κάποτε τοὺς περιφρονοῦν, τοὺς διακωμωδοῦν, τοὺς ὑβρίζουν.

Πόσο ὅμως ἀλλάζει ἡ εἰκόνα στὴν ἄλλη ζωή! Ἐκεῖ οἱ πρῶτοι γίνονται τελευταῖοι. Καὶ οἱ τελευταῖοι τῆς γῆς παίρνουν τώρα τὴ θέση ποὺ τοὺς ἀξίζει. Ὁ Κύριος τοὺς δοξάζει μὲ δόξα μοναδικὴ καὶ αἰώνια. Ἀστράφτουν μέσα στὸ θεϊκὸ μεγαλεῖο, ἀκτινοβολοῦν ὑπερκόσμιο φῶς. Ἔτσι δοξάζονται στὸν οὐρανὸ ὅλοι οἱ Ἅγιοι, ἔτσι θὰ τοὺς ἀντικρίσουμε κι ἐμεῖς στὴν ἄλλη ζωή.

Ἀλήθεια ἐμεῖς σὲ ποιὰ θέση θὰ θέλαμε νὰ βρεθοῦμε; Μὲ τοὺς τελευταίους του σκότους ἢ μὲ τοὺς πρώτους του φωτός, τοὺς ἁγίους Πάντες; Ἡ ἀπάντηση εἶναι φανερή. Μὲ τοὺς ἁγίους Πάντες. Ἂς τοὺς μιμηθοῦμε λοιπόν.

 (Δι­α­σκευ­ὴ ἀ­πὸ πα­λαι­ὸ τό­μο τοῦ Πε­ρι­ο­δι­κοῦ «Ο ΣΩ­ΤΗΡ»)